ABD TikTok’u yasaklamak üzere, peki neden?
ABD, ByteDance’in yalnızca Çin menşeili bir teknoloji firması olmaktan öte, Çin Halk Cumhuriyeti ile işbirliği içerisinde olabileceğinden şüpheleniyor. TikTok yasağı yasa tasarısının özünü oluşturan endişe de bu.
Bugün popüler kültürün belki de en önemli platformlarından biri olan TikTok, Amerika Birleşik Devletleri’nde yasaklanmanın eşiğinde. Yasama organının bir kolu olan Temsiciler Meclisi’nde 352’ye karşı 65 oy ile kabul edilen yasa tasarısının akıbetini Senato belirleyecek. Her ne kadar yorumcular Senato’dan çıkacak kararın Temsiciler Meclisi’nin yasayı onaylayan kararı kadar hızlı ve kararlı olmasını beklemiyor olsa da, tüm bu süreç beraberinde sorulması gereken pek çok soru barındırıyor. En önemlisi, ABD’nin TikTok’tan istediği, veya TikTok’a dair istemediği şey ne?
TikTok, başta Facebook, Instagram ve X (eski Twitter) olmak üzere alışık olduğumuz sosyal medya platformlarından farklı olarak kısa videolardan oluşuyor. Özellikle dünya çapında gençler tarafından büyük ilgi gören platform, sanıldığının aksine yalnızca eğlenceleri videolarla vakit geçirmek için kullanılmıyor. TikTok’ta, canlı yayınlardan bilgi paylaşımlarına, siyasi ve ideolojik paylaşımlardan teorik tartışmalara geniş bir içerik çeşitliliği mevcut. Ancak işin tuhaf tarafı, bu bilgi çeşitliliğinin hızlı ve kolay tüketilebilir bir şekilde sunulması. TikTok’ta en kısa 15 saniye, en uzunsa 3 dakikalık videolar üretilebiliyor. Yani ortalama 1 ila 1.5 dakikalık içeriklerle, insanlar ister keyifli vakit geçirebiliyor, isterlerse de bir konu hakkında ne kadar yüzeysel ve jenerik de olsa fikir sahibi olabiliyorlar.
Ancak TikTok’u Meta uygulamaları ve X’ten ayıran en büyük fark, en az onlar kadar popüler olmasına karşın tüm hisselerinin ABD’dışı bir kaynağa dayanması. TikTok, %100 hissesiyle Pekin-menşeili ByteDance Ltd.’in bir iştiraki.
YÜZDE YÜZ PEKİN MENŞEİLİ
Meselenin arka planındaysa işler biraz daha farklı. TikTok’un, belki de en az diğer pek çok büyük sosyal medya platformu kadar masum olmadığı biliniyor. Ancak TikTok’u Meta uygulamaları ve X’ten ayıran en büyük fark, en az onlar kadar popüler olmasına karşın tüm hisselerinin ABD’dışı bir kaynağa dayanması. TikTok, %100 hissesiyle Pekin-menşeili ByteDance Ltd.’in bir iştiraki. ABD’deki tartışmaları ateşleyen, ve günlük sosyal medya kullanımını politik bir alana taşıyan gerçek tam da bu. ABD, ByteDance’in yalnızca Çin menşeili bir teknoloji firması olmaktan öte, Çin Halk Cumhuriyeti ile işbirliği içerisinde olabileceğinden şüpheleniyor. TikTok yasağı yasa tasarısının özünü oluşturan endişe de bu. ABD, ByteDance’in Çin devletinin talep etmesi hâlinde TikTok kullancısı ABD vatandaşlarının kişisel verilerini Çin devleti ile paylaşabileceğini düşünüyor. Çin’in ulusal güvenlik yasalarının Çin menşeili firmaların gerektiği hâlde istihbarat toplanmasına “yardımcı olmalarını” öngören hükümleri de bu bağlamda kaygılar arasında değerlendiriliyor.
Çin de, bu suçlamaları ABD’nin ekonomik olarak rekabet edemediği durumda politik silahlara başvurması olarak değerlendiriyor.
ByteDance’in eski bir üst düzey çalışanı, 2019-2020 Hong Kong Protestoları sırasında şirketin bazı protestocuların dijital verilerini Çin devleti ile paylaştığını itiraf/iddia etti. San Fransico Üst Mahkemesi’nde bir dava duruşmasında konuşan Yintao Yu’nun iddialarına göre, Çin Komünist Partisi, ByteDance’in onlarla paylaştıkları verileri bazı protestocuların konumunu tespit edebilmek amacıyla kullandı. Yu’nun iddiası, şirketin ÇKP yetkililerine “god(tanrı)” adında bir “süper-kullanıcı” tanımladığı, ve bu süper-kullanıcının şirketin veritabanına “kurulduğu iddia edilen güvenlik bariyerlerini tamamen göz ardı ederek” erişebildiği yönünde. ByteDance, Yu’nun iddialarının asılsız olduğunu iddia etti.
Tüm bu anlatı, ABD için meselenin ana hatlarını özetliyor. Dolayısyıla TikTok’un yasaklanmasını öngören “Amerikalıları Yabancı Hasım Uygulamalara Karşı Koruma Yasası” isimli yasa tasarısı, ByteDance’e iki seçenek sunuyor: TikTok’u ya satarsın, ya da biz onu ABD piyasalarından kaldırırız.
Uzmanlar, ByteDance’e sunulan satma opsiyonunun, pek de gerçekçi olmadığı görüşünü paylaşıyor. En büyük endişe, yasayla beraber TikTok’un değerinini kaybeteceği yönünde. Diğer taraftan rekabet hukukuna yönelik kaygılar da varlığını koruyor.
ABD’nin kaygılarının meşru olup olmadığı bir tartışma, tasarının yasalaşıp yasalaşmayacağı ise bir başka tartışmayı doğuruyor. Gelgelelim şu bir gerçek, TikTok yasağının tartışılması bile, Amerikalıları ikiye bölmüş durumda.
Başkan Joe Biden, eğer tasarı Senato’dan da geçip önüne gelirse, yasayı imzalayacağını ifade etti.
TikTok yasağına dair en önemli çekince, yaklaşan 2024 Başkanlık seçimleri. Gençler tarafından yoğun rağbet gören uygulamanın yasaklanması, pek çok Amerikalı genç için meşru bir zemine oturtulabilmiş değil.
EN ÖNEMLİ ÇEKİNCE YAKLAŞAN 2024 BAŞKANLIK SEÇİMLERİ
Ancak TikTok yasağına dair en önemli çekince, yaklaşan 2024 Başkanlık seçimleri. Gençler tarafından yoğun rağbet gören uygulamanın yasaklanması, pek çok Amerikalı genç için meşru bir zemine oturtulabilmiş değil. Büyük çoğunluğunu gençlerin oluşturduğu 170 milyon kullancının neredeyse sadece %25’i TikTok’un verilerini çalıp paylaşmasından endişe duyduğunu ifade etti. Kalan kısım ise, yalnızca koltukta uzanırken telefonunu kaydırabilmenin derinde.
Dolayısyıla işin politik boyutunun özellikle genç seçmen nezdinde sandığa yansıyabileceği korkusu, ABD’nin TikTok yasağını belki askıya alması için değil ama, yavaşlatması için önemli bir gerekçe olarak görülüyor. Diğer taraftan, üst düzey yetkililerin Çin’in TikTok’u bu seçimleri de etkilemek için kullanabileceği yönündeki iddiaları en azından politik önemini koruyor. Yani her şekilde, ABD’nin bir karar vermesi gerekli.
Kutuplaşmanın bu denli keskin olduğu bir ortamda, verilecek her karar mutlaka bir kısım insanı mutlu, bir kısım insanı ise mutsuz edecek. Ancak “istenmeyen hasarı” en aza indirebilmek için, ABD’nin elini çabuk tutması gerekiyor.
- Erdoğan’ın yumuşama mesajı - 6 Mayıs 2024
- TikTok “Satmayacağız” diyor: Şimdi ne olacak? - 29 Nisan 2024
- Gürcistan halkı neyi protesto ediyor? - 22 Nisan 2024