Fakirleşiyoruz!
2013 yılında bir milyon doları olan bir Amerikalı ile 1,8 milyon lirası olan bir Türk aynı zenginliğe sahipti. Bugün bir milyon dolarlık zenginin Amerikalı ile eşitlenmek için 30 milyon liranın olması gerekir. On yılda parasını meşru kazançla 1,8 milyondan 30 milyona çıkaran var mıdır?
ABD haberleri, ekonomiyi dalgalandırıyor. Amerikan ekonomisinin 2024 yılında yumuşak iniş yapacağına kesin gözüyle bakılıyor. Fed için 2024 yılında altı defa, toplamda 150 baz faiz indirimini ve ilk faiz indiriminin Mart 2024 ayında başlayacağını piyasalar satın almıştı.
Ancak, Fed tutanakları ve haftanın son günü açıklanan istihdam verileri yine piyasaları dalgalandırdı. Hem tarım dışı istihdam beklentilerin üstünde geldi hem işsizlik oranı gevşedi hem de saat başı ücret arttı. Piyasalar yuksek faizin devam edeceğine, faiz indirimlerinin 75 bazda kalacağına, ABD ekonomisinin gücünü sürdüreceğine, enflasyon cininin şişesine geri dönmemekte ısrarcı olacağını hesaplamaya başladı. ABD tahvillerine satış geldi, dolar diğer paralar karşısında güçlendi.
TÜRKİYE FAKİRLEŞMEYE DEVAM EDİYOR
2001 yılında tarihinin en büyük ekonomik krizi ile hep birlikte ciddi fakirleşmiştik. Ardından IMF kontrolünde krizden çıkma çabaları sürerken özellikle esnaf ve ücretli kesim ciddi ekonomik sıkıntı yaşamıştı. Alınan tedbirler 2003 sonrası yeni iktidarla beraber etkisini gösterdi. Ülke dövize boğuldu. 2013 yılına kadar döviz yağmuru, borç, ithalat ve tüketim ile ekonomi ve vatandaş gelirleri hızla düzeldi. 2013 yılından sonra yabancı yatırımcı ülkeyi terk etmeye başladığı andan itibaren tekke düştü, kel göründü. İktidar panikle tuhaf ekonomik doktirinler çıkarıp uygulamaya koydu. Borçla ve ithalatla büyümeye eroinman gibi bağlandık. Dış borç 120 milyar dolardan 490 milyar dolara ulaştı günümüzde. Buna karşın Türkiye’nin geliri herkes için düştü. Özellikle ücretli kesim hele emekli kesimi ciddi yara aldı.
Gelirlerin gerçek satın alma değerini hesaplamak için kullanılan yöntemlerden biri dolar bazında ölçümlemek. 2013 yılında kaç dolardı, bugün kaç dolar? Ama TL geliri direk ABD dolarına bölüyorlar. Son on yılda ABD enflasyonu bileşik olarak %34 civarında artmış. Türkiye enflasyonu ise %870 civarında artmış. 2013 yılında 100 dolara aldığın ürünü 2023 yıılında 134 liraya alıyorsun demek bu.
2013 yılında dolar ortalaması 1,8 liraydı. 100*1,5= 180 liraya aldığın bir ürünü, 2023 için dolar ortalamasını 24 lira olarak dikkate alırsak 134*24= 3216 liraya aldık. %1786 artmış. 2013 yılında asgari ücret 423 dolardı, 2023 yılında asgari ücret ortalamasını 10 bin lira, dolar ortalamasını 24 lira alırsak asgari ücret 417 dolar ortalama demektir. Alacağın ürün veya hizmetin bedeli %1786 artarken ücretin 423 dolardan 417 dolara düşmüş. Memur 2013 yılında 1020 dolar alırken 2023 ortalaması 710 dolara düşmüş.
Bankalardaki döviz mevduat hesaplarında son iki aydır kayda değer bir değişiklik yok. Vatandaşın döviz talebi yok, ithalat düşüyor, yabancı girişi var, buna rağmen TL değer kaybediyor. İlginç!
EMEKLİDE DURUM VAHŞET ÖTESİ
Aynı yöntem ile hesaplarsak: En düşük emekli aylığı 2013 yılında 493 dolardı, 2023 ortalaması 313 dolara düştü. Tabi son on yılda asgari ücretlinin toplam ücretliye oranının %35 seviyelerinden %50 seviyelerinin üstüne çıktığını, emeklilerde bu durumun daha vahim olduğunu dikkate alalım.
Doların 2024 ortalama fiyatı doğru mu?
Bence değil. 2002 yılından bu yana Türkiye ve ABD enflasyonunu eklemek gerekir diye düşünüyorum. 2002 yılında doların 1,5 liralık fiyatının dengeli fiyat olduğu düşünülürse 20 yılda Türkiye enflasyonu bileşik %2100 artmış, aynı süre içinde ABD enflasyonu da bileşik %70 artmış. Sadece TR enflasyonu dikkate alırsak Dolar/TL’nin 2023 yıl sonu fiyatı 31,75 olması gerekiyordu. ABD enflasyonu da eklersek 2023 yıl sonu fiyatı 54 lira olması gerekirdi. Burada sıkıntı dolar artışının Türkiye enflasyonunu yukarı itelediği gerçeği. Yine de doların 2023 sonunda 32 lira ile 54 lira arasında bir yerde olması bana mantıklı geliyor. Gelirleri böyle değerlendirirsek fakirleşmemiz daha da netleşiyor.
Zenginlerimiz de fakirleşiyor.
2013 yılında bir milyon doları olan bir Amerikalı ile 1,8 milyon lirası olan bir Türk aynı zenginliğe sahipti. Bugün bir milyon dolarlık zenginin Amerikalı ile eşitlenmek için 30 milyon liranın olması gerekir. On yılda parasını meşru kazançla 1,8 milyondan 30 milyona çıkaran var mıdır ki?
TCMB ve BDDK
29 Aralık verilerine göre tahvil ve hisseye 2023 yılında 3 milyar dolar yabancı girişi var. Brüt rezervler bir önceki haftaya göre 4,4 milyar, net rezervler 5,2 milyar dolar azalmış, swap hariç net rezerv 1,2 milyar dolar artarak eksi 37,6 milyar dolara ulaşmış.
Bankalardaki döviz mevduat hesaplarında son iki aydır kayda değer bir değişiklik yok. Vatandaşın döviz talebi yok, ithalat düşüyor, yabancı girişi var, buna rağmen TL değer kaybediyor. İlginç!
İlgili hafta, bir önceki haftaya göre, ticari krediler %1, bireysel krediler %2,73 arttı. Bireysel kredilerdeki artış kredi kartlarından kaynaklanıyor. Yılsonu indirimleri ve ihtiyaçları kredi kartları harcamalarını %5 artırmış. Son üç aydır ticari krediler aylık değişim %3 lerden %2 lere düşerken, bireysel kredilerdeki %4 civarı artış devam ediyor. İmalatçı yavaşlıyor ama tüketici tam gaz devam ediyor. Aralık ayı, İmalat sanayi PMI ve Tüketici güven endeksi verileri de bunu doğruluyor zaten.
Doların 2024 ortalama fiyatı doğru mu? Bence değil. 2002 yılından bu yana Türkiye ve ABD enflasyonunu eklemek gerekir diye düşünüyorum. 2002 yılında doların 1,5 liralık fiyatının dengeli fiyat olduğu düşünülürse 20 yılda Türkiye enflasyonu bileşik %2100 artmış.
Dolar/TL: Son haftalardaki hareketlerini dikkate alırsak bu hafta direnci 30,20 ve desteği 29,20. ABD’nin güçlü ekonomisi ve faizlerin yüksekliğini sürdürmesi beklentisinin artması doları, TL dahil tüm paralar karşısında yukarı ittirebilir.
Bist100: Haftalardır 7200 puanın güçlü destek olduğunu, kolay kırılmayacağını ve 7200 ile 7800 puan arasında sıkışma yaşamasının güçlü olasılık olduğunu yazıyorum. Bu durum en kısa bir ay, en fazla mart ayı ortasına kadar devam edecek gibi. Sonrasında yönüne karar verecek. Dolar bazında 2,55 dolara gevşedi.
Bu arada uluslararası piyasalarda kâr realize satışları ve ABD teknoloji hisselerindeki kötü başlangıç dünya hisse borsalarında satış baskısı yaratıyor. Hazine gelirlerindeki yüksek gelirin devam edeceği de buna ekleniyor.
Altın/ons: Dört hafta önce; “Bir buçuk, iki ay 1970 ile 2075 dolar arasında sıkışma olasılığı kuvvetli. 1970 dolar kırılırsa yeniden 1850 dolar seviyelerini görebilir. 2075 doların üstünde iki hafta kapanışı yeni trend demek” diye tahmin etmiştik. Geçen haftayı da 2044 dolardan kapadı. Hareketlenme için bir kaç haftaya daha ihtiyacı var sanki.
Dolar endeksi ve ABD (10 yıl) Tahvil: Endeksin güçlü desteği olan 100,40 puanı kıramayacağını ve dibe az kaldığını düşündüğümü iki hafta önce yazmıştım. 100,62’den döndükten sonra 103,10 puana kadar yükseldi. Bu hafta 101,30 altına gelmezse 101,30 ile 103,90 arasında sıkışacağını tahmin ediyorum.
ABD tahvillerinin %3.90 altına gelmeyeceğini tahmin ediyordum. Altına gelip bir hafta altında kalmasına rağmen geçen hafta hızla yukarı gitti. Bu hafta yeniden altına gelmezse %3,90 ile %4.30 arasında sıkışma bekliyorum.
Bitcoin: Haftalık 42.250 dolar altında kapanış yapmamasına ve ısrarla 42.140 doların üstünde kapamasına rağmen yukarı hareketlenmesini devam ettiremedi. Ocak ayında Bitcoin için ABD Menkul Kıymetler ve Borsa komisyonunun ETF kararını açıklaması bekleniyor. Sanırım hareketlenme için bu kararı bekliyorlar. Tahvil getirilerinin yüksek kalacağı beklentisi de olumsuz etkliyor olabilir.
Eur/USD: Geçen hafta “1.1090 üstünde başlayamazsa gevşeme olasılığı daha fazla. 1,08 civarına gevşeyebilir.” Tahmininde bulunmuştum. 1.0876 seviyesine kadar gevşedi. Bu hafta gevşemenin devam edip 1.0760 seviyesini görmesi olası.
Brent Petrol: 77,80 dolar üstünde tutunmaya çalışıyor. Libya’nın arz kesintisi, Kızıldeniz ve Orta Doğu gerilimi fiyatlar üzerinde yukarı doğru baskı yaratıyor. Buna rağmen 77.80 civarında dolaşması boğaların olmadığını gösteriyor.
Kuyumculuk, ayakkabıcılık, pazarcılık, iplik fabrikasında işçilik, fotoğrafçılık, bakkal çıraklığı, otobüs muavinliği, muhasebecilik, pazarlamacılık, İzmir Devlet tiyatrosunda figüranlık, yatırım uzmanlığı, bankacılık dahil birçok alanda çalıştı.
Profesyonel iş yaşantısına 1990 yılında Halkbank’ta başladı. Ata Yatırım, Esbank, Bakioğlu Holding, Turkishbank, HSBC Bank ile süren profesyonel iş hayatı, çok kısa süre çalıştığı TEB ile sona erdi.
Profesyonel iş yaşamında muhasebe, kredi, yatırım uzmanlığı, bireysel pazarlama departmanlarında 26 yıl çalıştı. Memur olarak başladığı mesleğini, Bireysel Bölge Müdürlüğü de yaparak en son şube yöneticiliğinde sonlandırdı.
SPK’nın “SP Faaliyetleri Düzey 3 Lisansı, Türev Araçlar Lisansı, Kredi Derecelendirme Lisansı ve Kurumsal Yönetim Derecelendirme Lisansı” sertifikalarına sahip.
- Dünyada faiz beklentileri ve Türkiye’de güven sorunu - 7 Mayıs 2024
- Kendini yakıp küle döndüren İyi Parti - 30 Nisan 2024
- Türkiye dikiş tutmaz! - 29 Nisan 2024