Çin hükümeti nasıl öngörüsüz bir şekilde kendi ekonomisine zarar veriyor?

Çin, 2023 yılını iyi geçirmedi. Resmi istatistikler, -analistlerin katı COVID-19 önlemlerinin Aralık 2022’de kalkmasından sonra yükseleceğini öngördüğü- dünyanın en büyük ikinci ekonomisinin aşağı yukarı her ekonomik göstergede performansının altında kaldığını gösteriyor. Ne olursa olsun, GSYH %5.2 ile beklenenden daha yüksek fakat bu sayılar bile ülkenin sendeleyen genç istihdamı, emlak krizi, hayal kırıklığına dönüşen borsası ve geçen seneki yerel sorunlar düşünüldüğünde oldukça güvenilmez görünüyor.

Zarar gören ekonomiyi canlandırmak için Başkan Xi Jin Ping yönetimi, yabancı yatırımcıları cezbetmek ve yerel tüketimi artırmak dahil olmak üzere 2024’te bir dizi yeni inisiyatif aldı. Fakat Çin Komünist Partisi (ÇKP) tarafından Çin toplumunu geliştirmek ve korumak amacıyla çıkan ve Çin’in ekonomik yükselişini ilk baştan beri dengeler gibi görünen bu hırslı politikalar son zamanlarda arzulanmayan bazı zincirleme etkilere yol açtı.

Utanç verici başka bir olay; Çin’in genç insanların oyun bağımlılığını düşürme girişimi, geçen ay Çin’in en büyük oyun firmalarına yönelik yaptığı düzenlemeler hakkındaki spekülasyonları ateşledi ve borsayı o kadar salladı ki bir gün sonra, yetkililer takdim ettikleri düzenlemeleri aceleyle revize etmek için geri çektiler.

Xi’nin ideal toplum vizyonuyla hizalanan ve hükümetin departmanlarınca taslağı çizilen bu gibi hırslı hedefler, hükümetin Çin’in sönmekte olan ekonomisini canlandırma hedefleriyle giderek artan bir şekilde zıtlaşmaya başlıyor.

Bu problemin farkında olan Ulusal Gelişim ve Ulusal Ekonominin Reform Komisyonu Departmanı direktörü Yuan Da, verdiği bir basın brifinginde “politika koordinasyonunun güçlendirmesinin öneminden” bahsetti ve “ekonomi üzerinde kısıtlayıcı etki” olmadığını kontrol etmek için “ekonomik olmayan politikalar” için öneriler getirmekte ajansının daha iyi olması gerektiğini söyledi.

Bu dengelenmesi kolay bir şey değil. Singapur Lee Kuan Yew Kamu Politikası Fakültesi’nde asistan profesör olan Adam Y. Liue, “şimdi hükümetin kovalaması gereken birden çok hedefi var” diyerek TIME’a beyanda bulundu. “Açık çoklu hedefiniz olduğunuzda, bazen bu hedefler diğeriyle uyumlu olmak zorunda değildir”.

Liu, bu ısrarlı politikanın, ekonomik maliyeti ne olursa olsun Çin’in tepedeki liderinin heveslerine sadık görünmek için bu tür politikaları uygulayan yerel yetkililer tarafından güç ve arzunun aşırı merkezileşmesiyle sonuçlandığına inanıyor.

“Bu gerçekten sadakatinizi göstermekle ilgili. Bazen, hiçbir ekonomik anlamı olmasa da ekonomik olarak anlamsız şeyler yapmak, politik olarak çok anlamlı”.

Çin’in ekonomik olmayan önceliklerin peşinde kendi ekonomisine öngörüsüz bir biçimde nasıl zarar verdiğine örnekler aşağıdaki gibi:

GAMING (OYUNCULUK)

Çin’in oyunculuk sektörünü düzenleyen Ulusal Basın ve Yayım İdaresi (UBYİ) Aralık ayında, her gün oyuna giriş yapan oyuncuları ödüllendiren oyunlara harcama sınırı getirme ve men etmeyi de içeren, son yıllarda, gençler arasındaki oyunculuk ve mobil telefon bağımlılığının üstesinden gelmek için oyun endüstrisi üzerinde otoritelerin getirdiği en son bir dizi kısıtlamayı, yani çevrimiçi oyunlara yönelik kısıtlamaları içeren düzenleme taslaklarını duyurdu.

Ancak 2021 yılında ilgi gören kısıtlama, toplam hasılatı ilk defa 2022 yılında küçülen Çin’in multi milyar dolarlık oyun endüstrisinde ciddi ekonomik yansımalarla birlikte geldi. Geçen ay duyurulan düzenleme taslağı, 2021 yılındaki teknolojik kısıtlamalar konusunda endişe duyan yatırımcılar arasında da panik yarattı. Düzenlemeler duyurulduktan kısa bir süre sonra, toplam değerlerinden 80 milyar dolar silinen Çin’in iki büyük oyun şirketi Tencent ve NetEase’in hisseleri alt üst oldu.

Yetkililer paniği durdurmak için çabaladı. UYBİ, bir gün sonra taslağı “revize etmek ve geliştirmek” için söz verdi. Yetkililer ayrıca hızlı bir şekilde, yerel medya organı Global Times’in belirttiği üzere 105 yerel oyunu ülkenin oyunculuk sektörüne desteğin bir işareti olarak onayladılar. Reuters’in haberine göre, Ocak’ın ilk günlerinde UYBİ’yi de denetleyen ÇKP’nin propaganda departmanı genel sekreteri görevinden alındı.

YOLSUZLUK KARŞITI DÜZENLEMELER

Xi’nin, Çin’in tepedeki lideri olarak “güvercinler” veya “şahinler” olup olmadığına bakmaksızın bürokrasi dişlilerindeki personeli temizlemeye yönelik son on yılda 4.7 milyon yetkiliyi cezalandıran yolsuzluğa karşı agresif kampanyası, onun başkanlığının alametifarikalarından birisi olmuştu. Kampanya, Xi’nin yolsuzluk temizliğinin finans, eczacılık ve altyapı gibi anahtar endüstrilerde derinleşeceğini duyurmasıyla hiçbir yavaşlama işareti göstermiyor.

Yetkililer yolsuzluğun kökünü kazımaya dair bu azimli çabanın Çin’in ekonomisi için iyi olduğunu söylerken, uzmanlar uzun süredir, yetkililerin yolsuz olarak suçlanma korkusu ve hedeflenen sektörlerdeki yatırımcı güvenini zedelemesi sebebiyle yeni projelere atılma hevesini kıracağına dair uyarıyorlar. Çin’in rüşvet karşıtı kampanyası başlangıçtan bu yana ekonomisinde kütlesel sorunlara yol açtı: Bank of America Merrill Lynch, 2014’te maliyeti 100 milyar dolar olarak tahmin etti: Ve geçen sene, Çin’in sağlık sektöründeki yolsuzluğa karşı aldığı sıkı önlem, sağlık borsasının pazar değerinden 142 milyar doları sildi süpürdü.

CASUSLUK KARŞITI ÖNLEMLER

ABD ile giderek artan politik zıtlaşmanın ortasında, Çin, Temmuz ayında, devlet sırlarının ifşa edilmesi korkusuyla yabancı danışmanlıkları sınırlandırmayı amaçlayan yeni bir casusluk karşıtı yasayı uyguladı. Yasa her ne kadar en geniş anlamıyla anlaşılırsa anlaşılsın, özen yükümlülüğüyle verilen bilgileri almakla görevli iş danışmanlarını ve ülkeye yatırım yapmayı umut eden yabancı şirketleri etkili bir şekilde susturdu ve zaten rahatsız bir iş ortamını daha kötü hâle getirdi.

Yasanın etkisi henüz tam ölçülemezken, oldukça kötü bir yabancı yatırım temelinin tam ortasında uygulandı. Ticaret bakanlığı verileri, Çin’in ekonomik şampiyonu Li Qiang’ın ülkenin iş yapmaya açık olduğuna yönelik ısrarlı mesajlarına rağmen, 2022’ye göre %8 daha düşük olarak, 2023 için yeni yabancı doğrudan yatırımın 1.1. trilyon yuan (155 milyar dolar) olduğunu gösteriyor.

J. P. Morgan&Chase CEO’su Jamie Dimon, Davos 2024’te CNBC ile yaptığı bir mülakatta “Yatırım yapmayı hedefleyenler biraz endişelenmeli” derken şu sözleri ekledi: “Risk/ödül oranı dramatik olarak değişti”.

SIFIR COVID POLİTİKASI

2020’de COVID-19 pandemisinin başlangıcında, geniş kapsamlı kapanmasıyla, nüfus genişliğince karantinasıyla ve kitlesel test rejimiyle bir zamanlar en etkili enfeksiyon karantinası stratejisi olarak alkışlanan Çin’in sıfır COVID politikası, virüs küresel olarak endemik olduktan sonra bile Xi yönetiminin düzenleme yapmasını reddetmesinden sonra kendi başına bela oldu.

Bir noktada, önlemler ailelerin gıda takviyesini yapmalarını zorlaştırdı ve yangın ve benzeri acil durumlara yönelik acil çağrılara cevapları da olumsuz etkiledi. Bazı sakinler zorla karantina altına sokuldu ve katı sağlık politikası sebebiyle sakinlerin çalışma ihtimallerinin düşmesiyle çeşitli şehirlerde protestolar ortaya çıktı. Kasım 2022’de tatminsizlik zirveye ulaştı ve sokaklardaki protestocular, Çin’de nadir bulunan bir popüler politik huzursuzluk anında sıfır COVID politikasının sonlandırılması için çağrıda bulundular.

Aralık 2022’de, Xi yönetimi tüm kısıtlamaları aniden kaldırdığında şaşırtıcı bir geri dönüş yaşandı. Fakat yıllardır süren kapanmanın ekonomik etkileri, özellikle değeri düşen tüketiciler ve iş dünyasının psikolojisi üzerinde devam etti.

ÖZEL EĞİTİM

Çin’deki özel eğitim şirketleri, COVID-19 pandemisinin yükseldiği zamanlarda özellikle popüler hâle geldiler. 150 milyar dolarlık endüstri gençlerin haziranda yapılan yıllık gaokao (ulusal üniversite giriş sınavları) sınavlarında başarı olma umutlarından faydalanırken, Xi yönetimi sektörün, sadece üniversite eğitimi olan bir gencin hayatta başarılı olabileceğine yönelik ebeveynlerin endişelerini suistimal ettiğine inanıyordu.

Haziran 2021’de, hükümet kâr amaçlı ders vermeyi yasakladı ve hatta hizmetlerinin belirli bir dereceye kadar reklamının yapılmasını da sınırladı. Fakat eğitim şirketlerinin şişen kâr oranını inzibat altına almanın yanı sıra rekor kıran düşük doğum oranı eşliğinde, çocuk yetiştirme masraflarını da kısmayı hedef alan yasaklama, pek çok özel eğitim şirketini zarar etmeye zorladı. Çin’in en büyük eğitim şirketi, zaten giderek artan işsiz nüfusuna daha fazlasını ekleyerek, bu revizyon altında, 60.000 personelini işten çıkardı.

Bu yasak, kâr amaçlı eğitimi durdurmakta da nihai olarak başarısız oldu: ebeveynlerin, çocuklarının gaokao sınav sonuçlarını geliştirmeye yönelik umarsızlığını fahiş fiyatlarla teşvik eden kara borsa özel eğitimciler ortaya çıktı.

 

Çeviren: T. Argun Sezer

Kaynak: https://time.com/6576849/china-social-policies-negative-economic-effects/