Suç ekonomisi: Saklanan gerçekler – 1
Kara para aklama; suç gelirlerinin yasal görünmesini sağlayarak, suç faaliyetlerini teşvik eder, vergi kaybına yol açar, finansal sistemin istikrarını bozar, yolsuzluğu artırır ve hukukun üstünlüğüne zarar verir. Bu nedenle, kara para aklama ile mücadele, ulusal ve uluslararası düzeyde öncelikli bir konu.
Türkiye’nin gündemini bir süredir sosyal medya üzerinden kara para aklama faaliyetleri meşgul ediyor. İddialara göre, bazı sosyal medya fenomenleri, yasadışı bahis ve kumar sitelerinden elde edilen gelirleri, canlı yayın platformu Twitch üzerinden aklamakta. Bu yöntemle, bahis ve kumar siteleri, fenomenlere yüksek miktarlarda bağış yaparak, kara parayı aklıyor.
Hemen hemen her gün televizyon kanalları, söz konusu kişilerin ihtişamlı yaşamlarını gözlerimizin önüne seriyor. Konuyla ilgili yapılan yorumların çoğu ise böyle bir paranın kolay kazanılamayacağı, bunların bir komisyon karşılığında para akladıkları şeklinde. Bu yorumlar doğru ama asıl buzulun suyun altında kalan büyük parçasını görmeliyiz. Aklımıza gelen ilk sorular şunlar olmalı:
- Bu paraların sahibi ya da sahipleri kimler?
- Bağlantılara ilişkin somut delillere ulaşıldı mı?
- Fenomenlerin mal varlıkları komisyonlardan oluştuğuna göre aklanan paranın gerçek miktarı nedir?
Bu soruların yanıtını bulamadığımız sürece, olayların gerçek yüzünü anlayamayacağız. Bir süre sonra da çabuk tüketilen magazin gündemleri gibi unutulacak.
Digital platformlardan birinde yayınlanan “Ozark” dizisinde bir mali danışmanın bir uyuşturucu kartelinin kara parasını aklamak için yaptıkları anlatılıyordu. Kara parayı aklayan kişi ve ailesi öyle güçlü bir finansmana kavuşurlar ki artık siyaseti finanse ederek hem kendilerini korumaya hem de toplumda saygınlık kazanmaya çalışırlar. Elbette bu bir kurgu, ama inanın gerçek hayatta olup bitene çok yakın bir kurgu. Suç ekonomisini size bir yazı dizisi halinde anlatacağım. İlk yazım konuya bir giriş olacak, ardından vergi cennetleri ve kara para aklama yöntemlerini gelecek yazılarda kaleme alacağım.
Suç, insanla birlikte var olmuş. Toplumsal yaşama geçtikten sonra insanoğlu yaşamını bir düzen içinde sürdürebilmek için kurallara ihtiyaç duymuş. Koyduğu yasalarla bu düzeni bozan suçları cezalandırmış. Yasaları çiğneyerek haksız kazanç sağlanması, suçun ortaya çıkma nedenlerinden biri. Yasa koymanız yetmez; koyduğunuz yasaları da yeterli ekinlikte uygulayabilmeniz gerekir. Bunu yapamazsanız, suç işleyenlerin hareket alanları genişler. Suç işlenmesinin en temel nedenlerinden birisi, insanların kolay yollardan hayatlarını sürdürmek arzusu.
Kara para aklama, suç gelirlerinin yasal görünmesini sağlayarak, suç faaliyetlerini teşvik eder, vergi kaybına yol açar, finansal sistemin istikrarını bozar, yolsuzluğu artırır ve hukukun üstünlüğüne zarar verir. Bu nedenle, kara para aklama ile mücadele, ulusal ve uluslararası düzeyde öncelikli bir konu.
Kara para aklama ile mücadele, Türkiye için hayati bir konu. Hem ekonomik hem de sosyal ve siyasi açılardan olumsuz etkiler yaratır. Bu kaynaktan gelen paraya birçok kişi, “Paranın karası olmaz, para paradır!” diye yaklaşabilir. Ancak suç ekonomisinden elde edilen para ilk başta ekonomiye ek kaynak yaratsa da, hukuk düzenini olumsuz etkiler, siyaseti finanse etmeye soyunur.
Kara para aklama ile mücadelede, Türkiye’nin en önemli kurumu Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK). MASAK, kara para aklama ve terörün finansmanı ile ilgili şüpheli işlem bildirimlerini almak, analiz etmek, değerlendirmek ve gerektiğinde ilgili makamlara iletmekle görevli. MASAK, ayrıca yükümlülere uyum programı, risk değerlendirmesi, kimlik tespiti, kayıt tutma, eğitim ve denetim gibi konularda rehberlik ve destek sağlıyor.
Ancak, MASAK’ın çalışmaları yeterli değil. Türkiye, Ekim 2021’de Uluslararası Mali Eylem Görev Gücü (FATF) tarafından kara para aklama ve terörün finansmanı ile mücadele konusunda gri listeye alındı. Bu, Türkiye’nin bu alanda ciddi eksiklikleri olduğu ve bunları gidermek için daha fazla çaba göstermesi gerektiği anlamına geliyor. FATF, Türkiye’den özellikle yasal çerçevenin güçlendirilmesi, etkin soruşturma ve kovuşturma yapılması, yaptırımların uygulanması, risk temelli yaklaşımın benimsenmesi, uluslararası işbirliğinin artırılması ve yükümlülere yönelik denetimlerin iyileştirilmesi gibi konularda somut adımlar atmasını bekliyor.
Türkiye; coğrafi konumu, ekonomik büyüklüğü ve dinamik iş dünyasıyla dikkat çekerken, maalesef kara para aklama ile mücadelede sık sık negatif bir öne çıkış yaşıyor. Vergi barışları gibi uygulamalar, bu konuda bir çekim merkezi haline gelmeyi kolaylaştırır. Bu noktada, vergi barışları ile kara para aklama arasındaki ilişki, ülkenin bu tür suçlarla mücadelesini zorlaştırmakta…
Kara para aklama ile mücadelede, finansal kurumların rolü de büyük. Finansal kurumlar, kara para aklama ve terörün finansmanı ile ilgili şüpheli işlem bildiriminde bulunmakla yükümlü. Şüpheli işlem bildirimi, kara para aklama ve terörün finansmanı ile ilgili şüphe uyandıran veya olağan dışı görünen bir işlem veya faaliyet. Şüpheli işlem bildirimleri, MASAK tarafından alınır ve değerlendirilir. Şüpheli işlem bildirimleri, kara para aklama ve terörün finansmanı ile ilgili ipuçları sağlayarak, soruşturma ve kovuşturma süreçlerine katkıda bulunur. Bu nedenle, finansal kurumların, şüpheli işlem bildirimlerini zamanında, doğru ve eksiksiz olarak yapmaları çok önemli.
Kara para aklama ile mücadele, Türkiye için hayati bir konu. Hem ekonomik hem de sosyal ve siyasi açılardan olumsuz etkiler yaratır. Bu kaynaktan gelen paraya birçok kişi, “Paranın karası olmaz, para paradır!” diye yaklaşabilir. Ancak suç ekonomisinden elde edilen para ilk başta ekonomiye ek kaynak yaratsa da, hukuk düzenini olumsuz etkiler, siyaseti finanse etmeye soyunur. Bir süre sonra suç, kamu düzenini teslim alır. O aşamadan sonra dış kaynak bulmak ve yabancı yatırımcıyı ülkenize çekmek olanaksız hale gelir.
Bu yazı dizisinin ikinci bölümünü buradan okuyabilirsiniz.
- Döviz kuru ile enflasyonun dansı - 19 Mayıs 2024
- Döviz kuru kontrol edilebilir mi? - 12 Mayıs 2024
- Enflasyon yıldızı parlıyor, cüzdanlar soluyor! - 5 Mayıs 2024