Gri listeler, gri günler…
On yıl ara ile gri listeye girdik ve çıktık. Gri listeye girdiğimiz dönemler, yabancı sermayenin Türkiye’den kaçtığı, yerli sermayenin TL’den dövize döndüğü dönemler. Gri listeden çıktığımız dönemler ise yabancı sermayenin Türkiye’ye aktığı, yerli sermayenin dövizden TL ye döndüğü dönemler. İlginç değil mi?
Türkiye gri listeden çıktı; FATF tarafından kara paranın aklanması ve terörizm finansmanının önlenmesi konusunda yetersiz kalan ülkeler için oluşturulan bu listeye Türkiye ilk olarak 2011 yılında girmişti. 2008 yılında yabancı sermaye, beş yıl Türkiye’de deli kazanç sağlamış çıkıyordu ki, iktidar döviz azalmasını önlemek için “Varlık Barışı” yasasını çıkardı. İki, üç yıl boyunca kaynağı, nasıl elde edildiği belli olmayan döviz binde 2,5 vergi ile Türkiye’ye aktı. 2009 yılında da Dünya Major merkez bankaları piyasayı paraya boğdu. Varlık barışına ihtiyaç kalmadı. 2014 yılında Türkiye gri listeden çıktı.
2021 yılında gri listeye alındı. Haziran 2024 yılı Haziran sonu itibariyle gri listeden tekrar çıkarıldı. Bir yıldır, özelllikle son üç aydır Türkiye’ye yerli, yabancı sermayeden döviz yağıyor. Gri listeden çıkmamız son derece normal. Türkiye, sermaye için acaip karlı ve epeyce bir süre karlı olmaya devam edecek. Gri listeden çıkarılacağamızdan emindim zaten.
On yıl ara ile gri listeye girdik ve çıktık. Gri listeye girdiğimiz dönemler, yabancı sermayenin Türkiye’den kaçtığı, yerli sermayenin TL’den dövize döndüğü dönemler. Gri listeden çıktığımız dönemler ise yabancı sermayenin Türkiye’ye aktığı, yerli sermayenin dövizden TL ye döndüğü dönemler. İlginç değil mi? Ve tüm bu dönemlerde ülkeyi kayıtsız, şartsız yöneten Sayın Erdoğan! Kimse, “yahu bu kötü listede ne işimiz vardı” diye sormuyor da, listeden çıkıldı diye alkış, kıyamet.
Dünyanın gündemi faiz, havası gri; Cuma günü ABD kişisel tüketim harcamları endeksi PCE verileri açıklandı. Beklenti % 0,1 artıştı, beklenildiği gibi geldi. Ocak ayında %0,4 den buraya gevşedi. Yine de piyasa çok umursamadı sanki. Bu hafta idrak edecektir sanırım.
İki senedir, “Dünyanın sorunu keşke faiz artırmakla ya da indirmekle çözülecek kadar basit olsaydı” diye yazıyorum. Dünyanın en büyük sorunu üretememek ve zenginlerin kulaklarından taşan para. Bakın dünyanın büyük on şirketine; perakende, yapay zeka, teknoloji, jeolostik firmaları hep. Bir de petrol. Üretim var mı? Yok.
2000 ile 2008 yılları arasında FED bilanço büyüklüğü 1 trilyon dolardı. 2008 Mortgage krizi ile deli gibi piyasaya para saçtılar. 2008 ikinci yarısında bilanço bir anda 2,5 trilyon dolara çıktı. 2014 yılına kadar büyüme devam edip 4,5 trilyon dolara ulaştı. Tüm uzmanlar “Bu parasal genişleme durup hızla daralmalı” diye yeri göğü inletmeye başlayınca 2017 yılı sonu ile birlikte parasal daralma başladı. 2019 sonunda 3,8 trilyon dolara düştü. “Bu yetmez daha hızlı daralmalı” söylemleri arasında Covid patladı. Fed piyasaları yeniden paraya boğdu. 2022 ortasında bilanço büyüklüğü 9 trilyon dolara ulaştı. Bugün 7,3 trilyon dolar. Beş yıl önce 3,8 trilyon dolar için “kabul edilemez” diyorlardı, bugün bilanço büyüklüğü, kabul edilemez dedikleri oranın iki katı. Sadece FED değil, dünyanın bütün Major merkez bankaları aynı bilanço büyümesini yaşadı.
Ortaya bedava saçılan paraya sahip olan zenginler buralara yatırım yaptı. Paralarını katladıkça katladılar. Dar gelirli ise daha fakirleşti. Amerikan, Alman zengini on kat zenginleşirken Türkiye gibi ülkelerin zengini iki kat zenginleşti. Amerikan, Alman fakiri 2 kat fakirleşirken Türkiye fakiri on kat fakirleşti.
AMERİKAN, ALMAN FAKİRİ 2 KAT, TÜRKİYE FAKİRİ 10 KAT FAKİRLEŞTİ
Bu saçılan para kimlere gitti? Dar gelirliye mi? Hiç sanmıyorum. Covid salgını sırasında ortalık yangın yeri, üretim neredeyse tamamen durmuşken, tahvil, altın, coin fiyatları deliler gibi yükseldi. Ortaya bedava saçılan paraya sahip olan zenginler buralara yatırım yaptı. Paralarını katladıkça katladılar. Dar gelirli ise daha fakirleşti. Amerikan, Alman zengini on kat zenginleşirken Türkiye gibi ülkelerin zengini iki kat zenginleşti. Amerikan, Alman fakiri 2 kat fakirleşirken Türkiye fakiri on kat fakirleşti.
Dünya üretmeden bu parasal bolluk ile sorununu çözmekten çok uzak görünüyor. Tüm dünyada savaş çığlıkları kulak tırmalıyor, Avrupa’da aşırı sağ tırmanıyor. ABD de, Biden halen iktidar olacağım derdinde. Bıden olmasa Trump dünyayı kaosa sürüklemek için kapıda bekliyor. Global bir durgunluk olmasa bile ciddi bir yavaşlama söz konusu. Çin bir türlü toparlayamıyor. Belki de normali artık bu kadar olacak. Üzgünüm ama bir mucize olmazsa bu böyle gitmez ve bir yerden patlar. Ço uzun süremiz olduğunu zannetmiyorum. Allah hepimizin yardımcısı olsun.
Gri listeden çıktık ama gri günlerden de çıktık mı yoksa o gri günler daha da mı kararıyor?! MB rezervleri tam takır kuru bakır iken birden döviz bolluğundan kapıları kapanmamaya başladı. Nisan 2024 sonuna göre brüt rezerv 25 milyar dolar, swapsız net rezerv 78 milyar dolar iyileşti. Nerden geldi arkadaş bu kadar para?
GRİ GÜNLERDEN ÇIKTIK MI?
Türkiye’de gri günler; Gri listeden çıktık ama gri günlerden de çıktık mı yoksa o gri günler daha da mı kararıyor?! MB rezervleri tam takır kuru bakır iken birden döviz bolluğundan kapıları kapanmamaya başladı. Nisan 2024 sonuna göre brüt rezerv 25 milyar dolar, swapsız net rezerv 78 milyar dolar iyileşti. Nerden geldi arkadaş bu kadar para? Neler ürettik sattık. Üç ayda nasıl bir Güney Kore mucizesi yarattık?
Türkiye’nin en büyük 500 firmasınını temsil eden İSO500, 2023 verilerini açıkladı. Ucuz kredi ile 2022 yılında üretimden satışlar %119 artarken 2023 de %42 artmış. Faaliyet karları %40 artmış. 2023 yılı Türkiye yıllık tüfesi ne? %65. 2023 yılında Türkiye’nin nüfusu arttı, ayrıca ülkeye giren sığınmacılar var. Ekle bunları da sanayi üretimi komple ekside.
Türkiye kredi ile büyüyen bir ülke. 2023 Haziran ayına kadar ticari kredi ortalaması %15, bireysel kredi ortalaması %35 seviyesindeydi. Yılın ikinci yarısında %50 ile %60 ortalamaya zıpladı. Yarım yılda üretim ve harcama bu hale geldi. Bugünlerde ortalama kredi faizleri %65ile %75 arasında. Kim kredi kullanıp yatırım, üretim, harcama yapacak bu oranlarla. Zaten 2024 üretim rakamlarına bakın, azalış aşikar.
Dolar son bir yılda TL karşısında %50 artmış. İhracatçılar diyor ki; “ TL böyle değerli kalırsa biz ihracat yapamayız”. Dolar kaç lira olsun istersiniz? 50 lira olsa sizi keser mi? Tarıma hiç girmeyelim, o iş biteli çok oldu. Peki arkadaş bu merkez bankası kasası nasıl döviz doldu!?Borç! Ve alacaklılar çok da uzak olmayan bir günde “Bu kadar kazanç yeter” deyip dövizlerini geri isteyecektir.
21 Haziran MB verilerine göre; Yabancılar tahvil alıp hisse satmaya devam ediyor. Tahvilde ciddi kazanç var hisse ise pahalı geliyor. 2020- 2024 dolar bazında bist 1,70 dolar iken bugün 3,20 dolarda. Yabancıların sene başından bu yana bir milyar dolar satışları var, ona rağmen portföyleri 29 milyar dolardan 40 milyar dolara çıktı.
MB brüt rezerv 147,6 milyar dolar, swapsız net rezerv 12,6 milyar dolara yükseldi.
DTH hesaplarında çözülme devam ediyordu ama geçen hafta duraklamış. Nisan 2024 başına kadar vatandaş dth hesaplarını artı 8 milyar dolar artırmıştı yılbaşına göre. 8 dolar milyar eridiği gibi üstüne 2 milyar dolar daha bozmuş vatandaş. Nisan sonundan beri bozduğu 10 milyar dolar. Şirketlerinde 13 milyar dolar bozumları vardı. Toplam 23 milyar dolar. 21 Haziran verilerine göre “Dur yahu fazla açıldık biraz döviz toplayalım demişler” ve vatandaş + şirketler haftayı 2,3 milyar dolar dövize dönerek kapatmışlar.
Bist100’de 11200 puan direnç, 9900 puan destek. Yabancı sattığı müddetçe toparlanması zor görünüyor.
YABANCI SATTIKÇA TOPARLANMASI ZOR
Dolar/TL; Dolar diğer para birimlerine karşı son üç haftada ortalama %2 artış yaptı ama TL ye gücü yetmiyor. TL, üç haftadır dolar karşısındaki değerini hemen hemen koruyor.
Günlük bazda 33,05 ile 32,55 bandında sıkışmaya devam. 32,05 desteği önemli. Burayı kırarsa 30 civarına kadar inebilir.
Bist100; Yapay Zeka sektörünün baş artisti NVIDIA hisselerinde kar realizasyonu gelince tüm borsalar gevşedi. Bist100’de 11200 puan direnç, 9900 puan destek. Yabancı sattığı müddetçe toparlanması zor görünüyor.
Eur/Usd; 1,06 desteğine iyice yaklaştı. 1.0890 direnç. 1.0635 desteğinin altında iki hafta kapanış yapması ilginç düşüşler yaşatabilir ama ben bu desteğin dayanacağını düşünüyorum.
Bitcoin; 60250 doların altında haftalık kapanış yapmamalı, yapsa bile ikinci hafta üstüne atmalı. Yoksa 50000 dolara kadar gevşeme yaşanabilir. İlk destek 53200 dolarda. Yukarı dönmek için bu hafta 64800 dolar üstüne çıkmalı.
Kuyumculuk, ayakkabıcılık, pazarcılık, iplik fabrikasında işçilik, fotoğrafçılık, bakkal çıraklığı, otobüs muavinliği, muhasebecilik, pazarlamacılık, İzmir Devlet tiyatrosunda figüranlık, yatırım uzmanlığı, bankacılık dahil birçok alanda çalıştı.
Profesyonel iş yaşantısına 1990 yılında Halkbank’ta başladı. Ata Yatırım, Esbank, Bakioğlu Holding, Turkishbank, HSBC Bank ile süren profesyonel iş hayatı, çok kısa süre çalıştığı TEB ile sona erdi.
Profesyonel iş yaşamında muhasebe, kredi, yatırım uzmanlığı, bireysel pazarlama departmanlarında 26 yıl çalıştı. Memur olarak başladığı mesleğini, Bireysel Bölge Müdürlüğü de yaparak en son şube yöneticiliğinde sonlandırdı.
SPK’nın “SP Faaliyetleri Düzey 3 Lisansı, Türev Araçlar Lisansı, Kredi Derecelendirme Lisansı ve Kurumsal Yönetim Derecelendirme Lisansı” sertifikalarına sahip.
- Gri listeler, gri günler… - 1 Temmuz 2024
- Rüyamda Şimşek çaktığını gördüm! - 24 Haziran 2024
- Kurye, mühendis ise işsizdir! - 17 Haziran 2024
