Hannah Arendt felsefesine karşı
Platon hangi nedenle demokrasiden ve ayaktakımından rahatsızlık duyuyorsa Arendt de aynı nedenle modern emek mücadelesinden rahatsız olur. Bir modernite ve Marksizm eleştirisi olarak Arendt felsefesi aristokratik Platonik aklın 20. yüzyılda yeniden vücut bulmuş halidir.
Arendt felsefesinin temelinde kamusal alanın çöküşünden duyduğu kaygı vardır. Kamusal alanın çöküşü ve özel alan-kamusal alan ayrımının işlemez hale gelmesi eğilimleri bakımından totalitarizmin yükselişi tüm insanlığı tam bir kölelik durumuna mahkum etmiştir. Özellikle yalanla totalitarizm arasında kurulan bağlantı açısından Arendt’ten kalan miras oldukça çarpıcı ve öğreticidir. Ancak düşünürün ortaya koyduğu kavram setini sadece totalitarizm üzerine düşünmüş ve onu deneyimlemiş bir entelektüelin çözümlemesi olarak değerlendirmek yanlış olur. Çünkü totalitarizm kavramı tedavülde kaldığı soğuk savaş koşullarında kapitalist kampla komünist kamp arasındaki derin ve kapsayıcı çatışmanın çok bilinen tartışma konularından birini karakterize etmiştir.
Totalitarizm daha çok liberal kuramcılar tarafından kullanılan ve faşizm ile komünizmi aynı içerikle olumsuzlayan bir perspektifin ürünüdür. Arendt totalitarizm kavramının bu sorunlu siyasal yüküyle hiçbir zaman hesaplaşmaz. Ayrıca ekonominin siyaset üzerinde belirleyici konuma gelmesinden hemen tümüyle Marksizm’i sorumlu tutarak kapitalizmle-komünizm arasındaki büyük tartışmada tarafını kapitalizmden yana belli eder. Bilindiği üzere düşünürler sadece söylediklerinden değil, aynı zamanda söylemediklerinden de sorumludur.
Arendt hiçbir kuramcıyı Marx kadar eleştirmeyerek anti-Marksist blok içerisindeki ayrıcalıklı yerini alır. Kendisine akademik ününü getiren eserlerinin hemen tamamını Amerikan konformizminin sağladığı elverişli koşullarda kaleme alan düşünür entelektüel çabasına kucak açan sisteme borcunu öder. Amerikan Devrimi, Fransız Devrimi, kapitalizm ve liberalizm Marksizm kadar eleştirilmez. Marksizm karşısında konuşarak, kapitalizm karşısında ise susarak hakim yapının organik entelektüeli gibi iş görür.
Arendt’in emperyalizm çağı diye adlandırdığı konjonktür aynı zamanda işçi ve kadın hareketlerinin atılım yaptığı ve çok sayıda insanın yeni haklara kavuştuğu bir özgürleşme dönemidir. Ama Arendt analizinde bu duruma yer vermez. Dahası Marksizm sadece ekonomi temelli siyaseti ön plana çıkarmamış, kitleler için gündelik hayatta vereceği mücadeleyi motive eden bir unsur olarak da iş görmüştür.
ARENDT, İŞÇİ VE KADIN HAREKETLERİNİN ATILIMINA YER VERMEZ
Tabii Arendt düşüncesi sadece soğuk savaş koşullarını mümkün ve makul hale getiren seçici bir dilin felsefi ifadesi değildir. Onda aynı zamanda modernitenin kazanımlarını yok sayan bir Yahudi karamsarlığından da izler vardır. Horkheimer, Adorno ve Bauman gibi düşünürlerde bir benzerine rastladığımız bu etnik algı modern olanı hemen her durumda olumsuz bir şeyin görünümü olarak sunar. Mesela Arendt’in emperyalizm çağı diye adlandırdığı konjonktür aynı zamanda işçi ve kadın hareketlerinin atılım yaptığı ve çok sayıda insanın yeni haklara kavuştuğu bir özgürleşme dönemidir. Ama Arendt analizinde bu duruma yer vermez. Dahası Marksizm sadece ekonomi temelli siyaseti ön plana çıkarmamış, kitleler için gündelik hayatta vereceği mücadeleyi motive eden bir unsur olarak da iş görmüştür.
Yasal ve yasa dışı sosyalizm mücadelesinin tarihsel yapıda sosyolojik açıdan yarattığı devasa dönüşüm karşısında Arendt’in emek eleştirisi cılız, yanlı ve eksiktir. Moderni küçümseyen aynada Antik Yunan örneğinin bir karşı model olarak idealleştirilmesiyle birlikte Arendt’in felsefesi siyasal anlamda politik bir skandala dönüşür. Kölelerin çalışıp yurttaşların eylemde bulunduğu Yunan örneğine duyulan özlem Arendt düşüncesinin sınıfsal arka planının özeti gibi sonuç doğurur.
Platon hangi nedenle demokrasiden ve ayaktakımından rahatsızlık duyuyorsa Arendt de aynı nedenle modern emek mücadelesinden rahatsız olur. Bir modernite ve Marksizm eleştirisi olarak Arendt felsefesi aristokratik Platonik aklın 20. yüzyılda yeniden vücut bulmuş halidir.
- Özgür Özel mi, Yılmaz Özdil mi? Normalleşme polemikleri - 24 Haziran 2024
- Tocqueville düşüncesinden Türk siyaseti için çıkarılacak dersler - 19 Haziran 2024
- Rektörü seçmek veya seçmemek: İşte bütün mesele bu - 12 Haziran 2024
