Bu yazı, obezite sebeplerini, tanı, tedavi ve korunmada dikkat edilmesi gereken hususları konunun uzmanlarıyla en ayrıntılı biçimde ele alan Türkiye'nin Obezite Gerçeği Dosyası: Her Yönüyle Obezite Yazı Dizisi kapsamında yayımlanmaktadır.
Dünya Obezite Federasyonu, okul çağındaki obez çocuk ve ergenlerin sayısının 2030 yılına kadar dünya çapında 150 milyondan 250 milyonun üzerine çıkacağını öngörüyor. Bu artış, nüfusun yaşlanmasıyla birlikte sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler üzerinde önemli bir yük oluşturacak.
İnsan yaşamında yeterli ve dengeli beslenmenin önemli olduğu dönemlerden birisi çocukluk çağıdır. Bu dönemde beslenmenin yeterli ve vücut gereksinimlerine uygun olması çok önemlidir. Çünkü bu dönem büyüme ve gelişmenin çok önemli olduğu bir süreç olmasının yanı sıra fizyolojik ve psikolojik değişim ile sosyal olgunluğa hazırlanma sürecini de içerir.
Çocuklarda yanlış beslenme alışkanlıkları sonucu ortaya çıkan sağlık sorunlarının başında obezite gelmektedir. Obezite, esas olarak yetişkin yaş grubunu ilgilendiren bir sorun gibi görünse de başlangıcının çoğu kez bebeklik ve adolesan dönemlere uzanması nedeniyle çocukluk yaş grubunu doğrudan ilgilendirmektedir.
Çocukluk çağı obezitesi, erken ya da ilerleyen yaşlarda kalp ve damar hastalıkları, yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, depresyon, hafıza ve algı problemleri, kemik ve eklem rahatsızlıkları gibi birçok kronik durumla ilişkilidir.
Dünya Obezite Federasyonu, okul çağındaki obez çocuk ve ergenlerin sayısının 2030 yılına kadar dünya çapında 150 milyondan 250 milyonun üzerine çıkacağını öngörüyor. Bu artış, nüfusun yaşlanmasıyla birlikte sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler üzerinde önemli bir yük oluşturacak.
Çocukluk çağı obezitesinin yakından izlenmesi gerekir...
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de çocukluk çağı obezitesi görülme sıklığı giderek artmaktadır.
Yapılan çalışmalarda, yetersiz ve dengesiz beslenen öğrencilerin dikkat sürelerinin kısaldığı, algılamalarının azaldığı, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları çektikleri, okulda devamsızlık sürelerinin uzadığı ve okul başarılarının düşük olduğu ortaya konmuştur.
Aileler çocuklarının yalnızca okul başarılarıyla değil, onların büyüme ve gelişmelerini izleme ve sağlıklı beslenme davranışları geliştirmeleriyle de yakından ilgilenmeli ve kendi beslenme alışkanlıkları ile örnek olmalıdırlar.
Çocuklarda Obezitenin Engellenmesi İçin Neler Yapılabilir?
Sağlıksız yaşam tarzı ile yavaş yavaş etkisini gösteren obeziteden çocuklarımızı korumak için ihtiyacımız olan “yerleşmiş alışkanlıklarımızı değiştirerek yeni ve daha sağlıklı yaşam tarzı” na geçmektir.
Özellikle okul öncesi yaşlardaki çocukların obezite konusunda bilgilendirilmesi, oyun-şarkı-etkinlik-el becerisi gibi ilgilerini çekecek araçlarla beslenmelerinde davranış değişiklikleri yaratılması, ebeveynlerin bu konuda çocuklarına örnek teşkil edecek davranışlar sergilemesinin sağlanması çocuk yaşta obezite görülme sıklığını düşüren önemli konular arasında yer alıyor.
Okul çağı, çocuğun toplum yaşamına ilk kez bilinçli olarak girdiği bir dönemdir. Okul öncesi çağda çocuğun beslenme alışkanlıklarını aile etkilerken, okul çağında arkadaşlar/akran grubu, reklamlar, okulda beslenme konusunda denetimin olmaması, özellikle annenin çalışmasına bağlı olarak okuldan eve gelince, kendi kendine yiyecek hazırlaması sonucu çocukta yanlış beslenme alışkanlıkları gelişebilmektedir. Bu nedenle çocuğun yeterli ve dengeli beslenebilmesi için çocuğun, ailenin, okul yönetimindeki bireylerin ve öğretmenlerin beslenme konusunda bilinçli, eğitimli ve iş birliği içerisinde olmaları gerekmektedir.
Sağlıklı Gıda Erişilebilir olmalı!
Sağlıklı beslenme ancak sağlıklı gıdaya erişim ile mümkündür. Sağlıklı bir gelecek için sağlıklı gıdaya erişimin de sağlanması gerektiğini unutmamamız gerekir. Sadece çocuklarımız için değil her yaştan bireyin sağlıklı ve yeterli gıdaya ulaşabilmesi için gerekli olan yapısal, düzenleyici ve mali eylemlerin hayata geçirilmesi önemlidir.
Anne Babalara ve Öğretmenlere Beslenme Eğitimi!
Öncelikle çocuğun beslenmesinde birinci derecede görevli olan ebeveynlerin ve diğer aile bireylerinin, örgün eğitimin her aşamasındaki çocukların ve onları eğitecek olan öğretmenlerin, beslenme eğitiminden geçmesi ve bilinçlendirilmeleri gerekmektedir. Özellikle öğretmenler, çocukların kahvaltı yapıp yapmadığını sorgulamalı ve sağlıklı beslenme ile ilgili küçük oyun ve aktiviteler düzenlemelidir.
Örneğin, şeker ve şekerli besinler, cips, gazlı içecekler yerine süt, yoğurt, meyve, sağlıklı sandviçler, kuruyemişlerin tüketiminin tercih edilmesi çocukların sağlıklı beslenmeleri açısından daha yararlıdır.Hazır gıdalardan olabildiğince uzaklaşılmalıdır
Beslenme Alışkanlıklarının Düzenlenmesi:
* Çocuklarda beslenme çocuğun yaşına, cinsiyetine, vücut ağırlığına, fiziksel aktivite düzeyine göre düzenlenmelidir
* Ara ve ana öğünlerde dengeli besin seçimi sağlanmalıdır
* Enerjisi yüksek içecekler tercih edilmemeli, ancak su tüketimi arttırılmalıdır. Okulda veya evde dinlenirken ve ders çalışırken açlık hissedildiğinde tüketilen besinlere dikkat edilmelidir. Örneğin, şeker ve şekerli besinler, cips, gazlı içecekler yerine süt, yoğurt, meyve, sağlıklı sandviçler, kuruyemişlerin tüketiminin tercih edilmesi çocukların sağlıklı beslenmeleri açısından daha yararlıdır.
* Hazır gıdalardan olabildiğince uzaklaşılmalıdır
* Günlük yağ miktarı ve örüntüsü dengeli düzenlenmelidir
* Yeterli sebze ve meyve tüketimi (5 porsiyon) ile günlük posa miktarının yeterli miktarda alınmalıdır
* Gereksinmeye uygun miktarların düzenlenmesinde davranış değişikliği yaratılmalıdır
Hareketli bir yaşam biçiminin değiştirilmesi
* Daha aktif bir yaşam tarzı geliştirilmelidir.
* Uzun süreli televizyon seyretme, bilgisayar kullanımından kaçınılmalı, düzenli spor yapma alışkanlığı kazanılmalıdır.
* Çocuklar gerek okul yönetimi gerekse ebeveynleri tarafından sevdikleri herhangi bir spor dalı ile ilgilenmeleri için teşvik edilmelidir.
* Yine aynı şekilde, fiziksel aktiviteyi özendiren ve mümkün kılan şehirler ve yaşam alanları oluşturulmalıdır.
Reklamların denetlenmesi
* Özellikle çocukların ilgisini çekecek, enerji değeri yüksek, besin değeri düşük besin maddelerinin reklamları sınırlanmalı veya kaldırılmalıdır.
Okul kantinlerinin denetlenmesi
* Okul kantinlerinde çocuğun sağlığı ve beslenmesine uygun besinlerin satışı sağlanmalıdır.
* Her aşamadaki eğitim kurumlarında beslenme servisleri diyetisyen denetiminde olmalıdır.
* Sağlık Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığımız tarafından yapılan çalışmalar ve alınan önlemler kapsamında okul kantinleri denetleniyor ancak her okula uygulanabiliyor mu bilmiyorum.
Güne yeterli ve dengeli yapılan bir kahvaltı ile başlamak öğrencilerin okul başarısının artmasında son derece önemlidir. Çocukların her sabah düzenli olarak kahvaltı yapma alışkanlığı kazanmalarına özen gösterilmelidir.
Kahvaltı Olmazsa Olmaz!
* Yapılan çalışmalar özellikle çocuklarda kahvaltı alışkanlığının obeziteyi engellediği yönündedir...
* Öğrenciler için en önemli öğün kahvaltıdır. Bütün gece süren açlıktan sonra, vücudumuz ve beynimiz güne başlamak için enerjiye gereksinim duymaktadır. Kahvaltı yapılmadığı takdirde, dikkat dağınıklığı, yorgunluk, baş ağrısı ve zihinsel performansta azalma olabilmektedir. Bu nedenle, güne yeterli ve dengeli yapılan bir kahvaltı ile başlamak öğrencilerin okul başarısının artmasında son derece önemlidir. Çocukların her sabah düzenli olarak kahvaltı yapma alışkanlığı kazanmalarına özen gösterilmelidir.
Dengeli Bir Kahvaltı Örneği:
* 1 dilim Peynir,
* 1 adet haşlanmış yumurta,
* Bir porsiyon taze meyve
* Mevsimine uygun sebzeler
* 1-2 dilim tam tahıllı ekmek
* 7-8 adet zeytin ya da ceviz, badem gibi yemişler
Beslenme Çantam Kontrol Altında !
* Anne ve babalar çocukların beslenme çantası içeriğinin, sağlıklı seçeneklerden oluşmasına dikkat etmelidir... Beslenme çantasında yer alabilecek sağlıklı yiyecek alternatiflerini sıralayacak olursak;
* Sağlıklı sandviçler (tam tahıl ekmeği ile hazırlanmış, peynirli, yumurtalı, ton balıklı ve mevsim yeşilliklerinden oluşan... )
* Yoğurt, ayran, kefir
* Meyve,
* Ev yapımı kek
* Kuru meyveler ve badem ya da ceviz ile oluşturulmuş atıştırmalık paketler,
* Taze meyvelerle yapılmış yoğurtlu karışımlar..
Bilgisayar, Telefon ve Televizyon Karşısında Geçirilen Zamana Dikkat !
* Ekran karşısında geçirilen zaman arttıkça çocukların sağlıksız besin tüketimleri de artmaktadır. Bu nedenle günlük televizyon ve bilgisayar karşısında geçirilecek zaman anne baba tarafından sınırlandırılmalı, bu bir kural haline getirilmeli ve çocukla paylaşılmalıdır.
* Yapılan çalışmalar çocukların günde 2 saatten daha fazla televizyon ve bilgisayar karşısında vakit geçirmemelerini önermektedir.
Park ve Bahçelerimize ne oldu?
Çocukluğumda oynayabildiğim park ve oyun alanlarının çoğu bugün ya alışveriş merkezi ya otopark ya da yükselen gökdelenlerin altında kaldı... Bugünse, sokak aralarına ya da alışveriş merkezlerinin içine sıkıştırılmış ve çocuklar için hiç de cazip olmayan park ve oyun alanlarında çocuklar oyun oynamaya çalışıyor. Bisiklet sürebilecekleri yeterince bisiklet yolu da yok...
Obeziteyi önlemede hepimize büyük görevler düşmekte. Birey olarak kendimizden, idari yönetimlere, ilgili bakanlıklardan, üniversitelere, her kademe okullardan özel sektöre kadar yapabileceğimiz çok şey var. Çocuklarımıza sağlıklı beslenme alışkanlıkları ve hareket edebilecekleri yaşam ve oyun alanlarını kazandırabilme umuduyla...
----
Referanslar
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
Yorum Yazın