Ya yanlış yaparsam? 

Edison’un “Başarısızlık yoktur, sadece öğrenme fırsatları vardır.” sözü, hataların öğrenme sürecindeki rolünü vurgular. Edison'un ampulü icat etme sürecindeki sayısız deneyimini ve karşılaştığı zorlukları özetleyen “Başarısız olmadım. Sadece işe yaramayan 10.000 yeni yol buldum.” sözü, hata yapmanın ve denemenin değerini anlatan en kritik ifadelerden biridir.

Hayat, karşımıza sürekli seçimler çıkartır. Bazen hangi yöne gideceğimizi bilemesek de yürümeye devam ederiz. Karar verme sürecinde 'Ya yanlış yaparsam?' korkusuyla sık sık karşı karşıya kalırız. Bu korku, pek çoğumuzun iyi bir girişimci olmasının önüne geçmiştir. Belki içimizde ne cevherler vardı ama korkularımız yüzünden ortaya çıkamadılar. Diğer yandan, etrafımızdaki pek çok insanın da bizden çok daha az bildikleri alanlarda iş kolları açtıkları ve çoğu zamanda başarılı olduklarını görürüz. Bilgi artıkça, hataların ne kadar kritik olabileceğini daha net görürüz. Bu durum, "aşırı analiz" olarak da adlandırılır ve karar verme sürecimizi yavaşlatabilir. Örneğin, çok çalışan bir öğrenci dışarıdan bakıldığında başarılı gibi görünse de, sınav kâğıdının başına oturduğunda "Ya yanlış yaparsam?" kaygısı yüzünden performansını düşürebilir. 

Bilgi eksikliği, bazen insanları daha cesur kılar; çünkü bilmedikleri şeylerin risklerini tam olarak göremezler. İşte bu noktada, 'cahil cesareti' kavramı devreye girer. Peki, bu iki uç nokta arasında denge nasıl kurulabilir? 

Önemli olan, cahil cesareti ile öğrenilmiş cesaret arasındaki farkı ayırt edebilmektir. Cahil cesareti, bilginin eksikliğinden kaynaklanan bir özgüvenken, öğrenilmiş cesaret ise deneyim ve bilgiye dayalı bir özgüvendir.

Cahil Cesareti

Cahil cesareti yalnızca olumsuz olarak düşünülmemelidir. Bazı durumlarda bilgisizliğin sağladığı cesaret, insanları yeni şeyler denemeye ve alışılmış sınırları zorlamaya teşvik edebilir.

Örneğin, iş dünyasında birçok başarılı girişimci, henüz sektörün tüm dinamiklerini bilmeden büyük riskler alarak işe başlamıştır. Eğer sektör hakkında derinlemesine bilgi sahibi olsalardı, belki de bu riskleri göze alamayacak ve projelerini hiç hayata geçiremeyeceklerdi. Bunun en bilinen örneklerinden biri, dünyaca ünlü girişimcilerden Richard Branson’dır. Branson, havayolu taşımacılığı konusunda hiçbir deneyimi olmamasına rağmen Virgin Atlantic’i kurmuş ve birçok zorluğa rağmen başarılı olmuştur. 

Cahil cesareti her zaman olumlu sonuçlar doğurmaz. Alanında uzman kişilerin dahi risk almaktan çekindiği konularda, bilgi eksikliğiyle hareket etmek geri dönülemez kayıplara yol açabilir. Örneğin, yatırım dünyasında yeterli bilgiye sahip olmayan bireyler, yüksek getiri beklentisiyle bilinçsizce risk alarak büyük finansal kayıplar yaşayabilirler.

Albert Einstein’ın "Bir insan, asla hata yapmayacak kadar dikkatli davranıyorsa, aslında hiçbir şey yapmıyordur." sözü, risk almanın ve cesur adımlar atmanın önemini vurgular. Başarıya ulaşmanın yolu, bazen bilgi eksikliğinin getirdiği cesareti kullanmak ve bunu bilinçli bir öğrenme süreciyle dengelemektir.

Bu noktada önemli olan, cahil cesareti ile öğrenilmiş cesaret arasındaki farkı ayırt edebilmektir. Cahil cesareti, bilginin eksikliğinden kaynaklanan bir özgüvenken, öğrenilmiş cesaret ise deneyim ve bilgiye dayalı bir özgüvendir.

Sınavlar, Riskler ve Başarı

Beynimiz, "yanlış yaparsam ne olur?" sorusuna "Daha düşük not alırım, insanlar beni yetersiz bulur." gibi olumsuz cevaplar verebilir. Stanford Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, hata yapmanın beyin gelişiminde olumlu etkileri olduğunu göstermiştir. Beyin, hata yaptığında bu durumu analiz eder ve bir dahaki sefere daha doğru bir karar vermek için kendini geliştirir.

Öğrenciler için en büyük öğrenme fırsatlarından biri sınavlardaki yanlış cevaplarını analiz etmektir. "Bu hatayı neden yaptım?" sorusu, bilgiyi daha kalıcı hale getirebilir. Çünkü öğrenme, sadece doğru cevaplarla değil, aynı zamanda yanlışlarla da olur. Bu nedenle sınavları bir gelişim fırsatı olarak görmemiz gerekir. 

Başarı sınırları zorlamak ve hata yaparak gelişmeyi kabul etmekten geçer. Beynimiz, yeni beceriler öğrenirken, karmaşık problemleri çözerken veya bilinmeyen bir durumda strateji geliştirirken kendini yeniden şekillendirir. Araştırmalar, hata yapmanın ve zorlanmanın, beynin yeni sinaptik bağlantılar kurmasını sağladığını ve uzun vadeli öğrenmeyi desteklediğini göstermektedir. 

Edison’un “Başarısızlık yoktur, sadece öğrenme fırsatları vardır.” sözü, hataların öğrenme sürecindeki rolünü vurgular. Edison'un ampulü icat etme sürecindeki sayısız deneyimini ve karşılaştığı zorlukları özetleyen “Başarısız olmadım. Sadece işe yaramayan 10.000 yeni yol buldum." sözü, hata yapmanın ve denemenin değerini anlatan en kritik ifadelerden biridir.

Yanlış Yapma Korkusunu Nasıl Aşarız?

Yanlış yapma korkusuyla başa çıkmada aşağıdaki adımlar yardımcı olabilir;

• Hata Yapmanın Doğal Olduğunu Kabul Edin: Hiç kimse kusursuz değildir. En başarılı insanlar bile defalarca hata yapmıştır.

• Küçük Risklerle Başlayın: Yüksek riskler yerine, daha küçük adımlarla risk alın. Böylece kademeli olarak cesaretiniz artacaktır.

• Hatalardan Ders Çıkarın: Hataları analiz edin ve öğrendiklerinizi bir sonraki adımda uygulayın.

• Olumsuz Düşünceyi Tersine Çevirin: Hata yapma korkusuyla "Yanlış yaparsam rezil olurum." yerine "Yanlış yaparsam daha iyi öğrenirim." diye düşünün.

• Başkalarından Geri Bildirim ve Destek Alın: Yanlış yapma korkusuyla başa çıkmakta zorlanıyorsanız, ailenizden, arkadaşlarınızdan veya bir uzmandan geri bildirim ve destek alın.

İşin özü hata yapmaktan korkmamak ve yaptığımız her hatayı başarımız için yeni bir basamak olarak kullanmakta yatıyor. Sizi siz yapan hatalarınızdan çıkardığınız dersler oluyor aslında…