Vatandaşa bir iyi, bir kötü haber: kamu tasarruf edecek!

EKONOMİ En iyi koşullarda 150 milyar TL’lik bir harcama tasarrufu olabilir ve bütçe açığı yine yüzde 6'nın üzerinde gerçekleşecek gibi görünüyor. Öte yandan, bütçenin harcama tarafındaki katılık ve bütçe finansmanında dolaylı vergilerin ağırlıklı yer tutmasına bağlı olarak kamu maliyesine ilişkin yapısal reform ihtiyacı aciliyet gösterirken yapılan açıklama Kamu İhale Kanunu ve KİT yönetişim düzenlemesiyle sınırlı kaldı.  Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz bu sabah kameralar önünde uzun zamandır beklenen kamuda tasarruf ve verimlilik paketini açıkladı. Kamuda tasarruf alanları sekiz başlık altında toplanmış: taşıtlar, binalar, kamu istihdamı, idari yapılanmada etkinlik, yurtdışı geçici görevler, enerji ve atık yönetimi, haberleşme giderleri ve diğer cari harcamalar.  Bütçe disiplini kapsamında; zorunlu olmayan mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödeneklerde yüzde 10 kesinti yapılırken, tek seferlik harcama programlarının başlatılmaması ve gözden geçirilecek olan harcamaların verimsiz olduğunun değerlendirilmesi halinde 2025 yılında sonlandırılması öngörülüyor. Kamu yatırımlarında ise fiziki ilerlemesi yüzde 75'in altında olan projeler, deprem nedeniyle zorunluluk gerektirmeyen projeler ile gıda arzını artırmayan, yeşil ve dijital dönüşüm kapsamında olmayan ve OSB liman ve demiryolu projesi niteliğinde olmayan yatırımların ödeneklerinde yüzde 15 kesinti yapılması öngörülüyor.  Açıklanan pakette vatandaşın cebine dokunacak bir vergi düzenlemesi yer almadığı gibi, kamuda çalışan 5 milyon civarındaki kamu personelinin ve 15 milyon civarındaki emeklinin Temmuz ayında alacakları maaş ve ücret zamlarına ilişkin herhangi bir sınırlama da yer almıyor. 

ÖNCE İYİ HABER

Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve Bakan tarafından açıklanan pakette vatandaşın cebine dokunacak bir vergi düzenlemesi yer almadığı gibi, kamuda çalışan 5 milyon civarındaki kamu personelinin ve 15 milyon civarındaki emeklinin Temmuz ayında alacakları maaş ve ücret zamlarına ilişkin herhangi bir sınırlama da yer almıyor. Hatta, tasarruf paketinde bütçede önemli bir harcama kalemini oluşturan sosyal yardımlar, tarımsal destekler ve hane halkına yapılan diğer transferlerde bir kısıntı olacağına dair herhangi bir tedbir de yok.  Tasarruf ve verimlilik paketi daha çok kamu idarelerince kullanılan araç ve binalara ilişkin kısıtlamalar, kamu çalışanlarının işe gidiş gelişinde kullanılan servislerin kaldırılması, kamuya ait sosyal tesislerin (savunma ve güvenlik teşkilatlarına ait olanlar hariç) ekonomiye kazandırılması, yüksek yönetim kurulu maaşı alan kamu görevlilerinin bu gelirlerinin sınırlanması, bakanlıkların yurtdışı ve taşra teşkilatlarının gözden geçirilmesi, kamu çalışanlarının yurtdışı seyahatlerinin sınırlanması, kamunun elektronik yazışma sistemine geçmesi gibi sokaktaki vatandaşı çok da üzmeyecek cinsten tedbirleri içeriyor. İlave bir tedbir alınmazsa 2024 yılı bütçe açığı yüksek olacak ve enflasyonla mücadele de yine ağırlıklı olarak para politikasına kalacak. Bu da sürecin daha uzun olmasına neden olacak.

VE KÖTÜ HABER

2024 yılı bütçesinin 2,7 trilyon TL büyüklüğünde ve GSYH’nin yüzde 6,4'ü kadar bir açık vermesi bekleniyor. Gerçekleşmenin de bu doğrultuda olması halinde son 20 yılın en büyük bütçe açığının ortaya çıkacak olması gerek mali sürdürülebilirlik gerekse enflasyonla mücadele kapsamında yol açacağı riskler nedeniyle endişe yaratıyor.  Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve Bakan tarafından yapılan açıklamada tasarruf paketinin bütçe açığını ne kadar azaltacağı bilgisi yer almıyor.  Peki öngörülen tasarruf bütçeye merhem olabilir mi?  Tasarruf kalemlerine hızlıca bakacak olursak: Yeni araç satın alımı ve kiralanması ile yeni bina alımının durdurulması 2024 bütçesine kayda değer bir etki yapmayacaktır. 2025 ve sonrasına katkı sağlayabilir. Sadece emekli olanların yerine personel alımı yapılması da benzer şekilde 2024 yılında bütçe harcamalarına sınırlı bir etki yapacaktır. Ancak toplam personel sayısının artışına bir sınırlama getirildiği için 2024 yılında bütçe açığının artması bir miktar önlenmiş olacaktır. Uygulamanın devam etmesi 2025 ve sonrasında personel giderleri açısından olumlu etki edecektir. Sadece birimlerin birleştirilmesi yoluyla 2024 bütçesinde tasarruf sağlamak biraz zor. Sayın Şimşek defterdarlık ve vergi dairelerinin birleştirilmesi örneğini verdi ancak Hazine Müsteşarlığı ve Maliye Bakanlığı birleştiğinde kurumlar kendi binalarında faaliyetlerine devam etmişti ve personel sayısında da bir azalma olmamıştı. Dolayısıyla birimler birleşse de personel sayısı azaltılamayacağı ve bu personelin görev yaptığı binalar elden çıkarılamayacağı için 2024 bütçesinde kayda değer bir tasarruf beklememek gerekir. Ancak 2025 ve sonrasına olumlu etki olabilir. Yılın ortasına geldiğimiz dikkate alındığında 788 milyarlık ödeneğin 120–140 milyarlık kısmı zaten kullanılmış durumda. Bu doğrultuda yatırım ödeneklerinde yapılacak yüzde 15'lik kesinti ile 2024 bütçesinde 90 milyar TL civarında tasarruf ortaya çıkması beklenebilir. Benzer şekilde deprem ve zorunlu harcamalar hariç mal ve hizmet alım ödeneklerinde yüzde 10 kesinti yapılması durumunda da 20–25 milyar TL bir tasarruf oluşabilir. Bu çerçevede en iyi koşullarda 150 milyar TL’lik bir harcama tasarrufu olabilir ve bütçe açığı yine yüzde 6'nın üzerinde gerçekleşecek gibi görünüyor.  Öte yandan, bütçenin harcama tarafındaki katılık ve bütçe finansmanında dolaylı vergilerin ağırlıklı yer tutmasına bağlı olarak kamu maliyesine ilişkin yapısal reform ihtiyacı aciliyet gösterirken yapılan açıklama Kamu İhale Kanunu ve KİT yönetişim düzenlemesiyle sınırlı kaldı.  Oysa ki Sayın Şimşek göreve geldiğinde kurallı ekonomiye geçişten bahsetmişti. Basın toplantısında mali kuraldan hiç bahsetmemiş olması dikkat çekici. Bu durumda kötü haber: ilave bir tedbir alınmazsa 2024 yılı bütçe açığı yüksek olacak ve enflasyonla mücadele de yine ağırlıklı olarak para politikasına kalacak. Bu da sürecin daha uzun olmasına neden olacak.