Uber Amerika’da sürücüsüz taksi yolculuklarına başladı, peki Türkiye?

Türkiye’de ise sürücüsüz taksi hizmetine henüz sıra gelmedi, sürücüsüz araçlara ilişkin altyapı yeni gelişiyor. Tam otonom araçların kullanımının önünü açan yasal düzenleme yeni yıla girmeden hemen önce 1 Aralık 2024’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Peki sürücüsüz taksi ne zaman?

Hafta başında Amerikan bültenlerinde yayınlanan habere göre Uber ve otonom araç teknolojisi şirketi Waymo işbirliği sonucunda Amerika’nın Teksas eyaletinin Austin şehrinde Uber üzerinden “robotaxi” yolculukları başladı. İşbirliği ile Waymo’nun sürücüsüz araçlarının bir sonraki adımda Atlanta şehrinde Uber kullanıcılarının erişimine sunulması planlanıyor. Uber ile “sürücüsüz araç” tercihi yapanlar Waymo’nun tam elektrik sistemine sahip Jaguar I-Pace modeli araçlarında yolculuk edecek. Uber sürücüsüz araçlar için sisteminde bahşiş alanı bulunmadığını belirtiyor.

Sürücüsüz araçların sağlayıcısı Waymo LLC, 2016’da Google’dan ayrılarak dünyanın en büyük teknoloji şirketleri arasında Amazon ve Apple’dan sonra 3. Sırada yer alan Google’ın da çatısı altında olduğu Alphabet Inc’in iştiraklerinden biri. Waymo’nun otonom araçları 2020’den beri Arizona ve California’nın bazı şehirlerinde kullanılıyor.

Otonom araç teknolojisi alanının bir diğer oyuncusu General Motors şirketlerinden olan Cruise’un da otonom araçları Batı Amerika şehirlerinde aktif kullanımdayken, bu iki liderin piyasadaki mevcudiyeti sürücüsüz araç teknolojisinin yol güvenliği ölçümlerine ışık tutuyor. Amerika’da otonom araçların kullanımı sonucu kaza oranlarının insan sürücülerle yapılan kaza oranlarına göre %80 az olduğunu belirten veriler var. Ancak elbette ki otonom araç sürüşleriyle kazalar sıfıra inmiş değil. 2024 yılında gerçekleşen robotaxi kazası üzerine Waymo filolarını toplattı ve resmi olarak yazılım güncellemesi yaptığını bildirdi.

Türkiye’de ise sürücüsüz taksi hizmetine henüz sıra gelmedi, sürücüsüz araçlara ilişkin altyapı yeni gelişiyor. Tam otonom araçların kullanımının önünü açan yasal düzenleme yeni yıla girmeden hemen önce 1 Aralık 2024’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Avrupa Birliği’nin ilgili direktifine paralel hazırlanan bu yönetmelik, Karayolları Trafik Kanunu’ndaki güvenlik esasları kapsamında tam otonom araçlara yönelik tip onay sürecini öngörüyor. Yönetmelik, yolcu ve yük taşımacılığı amaçlı ileri derece otomasyon ile çalışan araçlar özelinde düzenlenmiş.

SAE, Society of Automotive Engineers (Otomotiv Mühendisleri Birliği) tarafından yapılan ve dünya çapında referans alınan beş seviyedeki sınıflandırmaya göre, seviye 0 tüm kontrollerin sürücüde olduğu aşamayken, seviye 5 ise aracın her koşulda, her yerde tamamen insansız yol alabildiğini ifade ediyor. Waymo ve Cruise şirketlerinin hali hazırda Amerika’da kullanılan sürücüsüz araçları bu standarda göre, coğrafi sınırlamaya tabi olarak, sistemine kayıtlı rota alanlarında yol alabildiğinden 4. seviye kabul ediliyor. 5. seviyede araç ise dünyada henüz topluma lanse edilmiş değil.

Gelişmekte olan yapay zekayla etkileşimli olarak araç teknolojileri de devinim kazanırken kent yaşamı da buna bağlı olarak dönüşüme doğru gidiyor. İngiltere ve Avrupa’da pek çok ülke yayınladığı raporlarla 2030 ve 2040 yıllarına dek otonom araç kullanımının aktifleştirilmesi için gerekli yasal ve çevresel altyapı çalışmaları öngörerek hedeflerini koydu. Örneğin Avusturya 2030’a kadar kullanılan tüm araçların en az %10’unun otonom araç haline gelmesini hedeflerken Norveç’te Türk şirketi Karsan’ın geliştirdiği seviye 4 otobüsleri hali hazırda kullanılıyor.

Ülkemizde tam otonom araçlara ilişkin endüstri arka planda dikkate değer çalışmalar sürdürüyor. Söz konusu yönetmelik ile uygulama zemini oluştu ve bu araçların tip onay prosedürünün düzenlenmesiyle araçların kullanımı yasal düzlemde tanınmış oldu. Havelsan, Ford Otosan, Otokar gibi şirketler seviye 3 ve 4 araçlar geliştirirken diğer yandan otonom araç yazılım ve donanım alanında öne çıkan LeoDrive, askeri, yolcu ve yük taşıma amacıyla seviye 5 araçlara yeşil ışık yakmış durumda.