Toplumsal bir inşa olarak dil ve haber metinleri

Tarihsel ortaya çıkış koşullarını da hesaba kattığımızda haber metinleri en sade ifadeyle, kitle iletişim araçları vasıtasıyla iktidarın siyasal kararları ve içinde yaşadığımız toplumda veya dünyada meydana gelen olaylar hakkında bilgi edinmemizi sağlarlar.

Toplumsal ve bireysel yaşamlarımızın en önemli unsurlarından biri kullandığımız dildir. Dil salt sözcükler, deyimler, terimlerden oluşan iletişimimizi sağlayan bir araçtan ibaret değildir. Dil, kendisini oluşturan tüm bir tarihsel süreci, kaynaklandığı kültürün özelliklerini ifade eden ve bizzat tarihsel koşullar ve kültür tarafından sürekli yeniden üretilen, yaşayan toplumsal bir unsurdur. Dil felsefesindeki gelişmeler ve hermenetik çalışmaları, kullandığımız dilin hem toplumsal bir inşa olduğunu, hem de bizzat sosyal alanda iletişim yoluyla grupların, geleneklerin kurucu unsuru olduğunu ortaya koymuştur. Buna göre, her özel veya mesleki grubun dili, daha yaygın bir ifadeyle kendine has jargonu vardır.

Gündelik hayatımızda kullandığımız dil, daha doğrusu yoğunlukla kullandığımız terimler, deyimler, mecazi ifadeler aynı toplum içindeki bireyler içinde belli bir oranda ortaklaşmaktadır. Ortak dilin sözcüklerinin anlamları üzerinde bir uzlaşım vardır. Bu uzlaşımlar ortak tarihsel koşulları, ortak kültürel unsurları yansıtmaktadır. Dilin toplumsal alandaki önemini anlatmak isteyen bazı düşünürler topluma dair her şeyin bir metin olduğunu bile iddia ederler. Toplumsal ortamı katı değişmez özellikler taşıyan bir olgu olarak değil,anlamı ve çağrışımı sürekli ve birbiriyle temas halinde değişen unsurların birliği olarak tanımlayabilmek için metin benzetmesi yapılmaktadır. Böylece, toplumsallaşma şeklimize, edindiğimiz kültüre bağlı olarak anlam çıkardığımız yazılı ve görsel metinlerin yanı sıra tüm toplumsal olaylar da okunan birer metin gibi kabul edilir. Bu bağlamda tüm metinler gibi haber metinleri de toplumsaldır. Haber metinleri de kültürel, siyasal tüm sosyal ortamın hem ürünleri hem de yeniden üretenleridir. 

Haber metinleri yeni tezahür etmiş gibi görünen olayları adeta giriş, gelişme ve sonuç kısımları olan bir hikaye biçiminde aktarır. Haber metinleriyle karşılaşanlar, o metinde anlatılan olayı, metnin öne çıkardığı veya göz ardı ettiği yönlerine de bağlı kalarak, önceki bilgileri, deneyimleri çerçevesinde anlamlandırmaktadırlar.

HABER METİNLERİ, OLAYLARI HİKAYE BİÇİMİNDE ANLATIR

Tarihsel ortaya çıkış koşullarını da hesaba kattığımızda haber metinleri en sade ifadeyle, kitle iletişim araçları vasıtasıyla iktidarın siyasal kararları ve içinde yaşadığımız toplumda veya dünyada meydana gelen olaylar hakkında bilgi edinmemizi sağlarlar. Teknik özellikleri bakımından da hangi araçla dolayıma sokuluyorsa onun özelliklerinin sağladığı imkanlara göre görsel ya da işitsel unsurlar taşırlar. Anlatısal özelliklerine baktığımızda da her haber metninin bir hikaye olduğunu, çoğu zaman metinde geçen tüm terimlerin geçmişini, tarihsel özelliklerini içermeyen bir akışı olduğunu görürüz. Haber metinleri yeni tezahür etmiş gibi görünen olayları adeta giriş, gelişme ve sonuç kısımları olan bir hikaye biçiminde aktarır.

Haber metinleri ile karşılaşanlar, o metinde anlatılan olayı, metnin öne çıkardığı veya göz ardı ettiği yönlerine de bağlı kalarak, önceki bilgileri, deneyimleri çerçevesinde anlamlandırmaktadırlar. Böylece kimi zaman toplumsal şartlara ve özelliklere dair eksik bilgilerimiz ve yanlış yargılarımıza dayanarak okuma yaparız. Aslında metne konu olan olayın aktörlerinin geçmişleri, etkin olan toplumsal kurumlar ve özellikleri gibi bilgiler bizde mevcut olmadığında yanlı yazılmış bir haber metninin istediği kanıya sahip olmamız da kolaylaşır. 

Günümüzde ana akım medyadan yayılan haberlerin gündeme daha çok hakim olduğunu iddia edebiliriz. Ana akım medya geniş bir kitleye hitap etme kaygısıyla içeriklerini minimum eğitim düzeyindeki bireylere göre düzenler. Bir haber metninin anlattığı olayın arka planını ve tarihsel geçmişini de içermesi için daha uzun ve ayrıntılı yazılmasını gerekir. Aynı zamanda birer ekonomik kurum olan ana akım medya kuruluşları için reklam gelirleri de önemli olduğundan, fazla efor sarf edilmeden okunacak/izlenilecek haber üretmek önem kazanmaktadır.

Alternatif medyada ise, daha ayrıntılı, olayların tarihsel ve toplumsal arkaplanını da içeren haber metinlerine rastlamak mümkündür. Bunun nedenlerinden biri alternatif medya izleyicisinin daha fazla bilgiye ulaşmayı önemseyen, siyasi kararlarını verirken de toplumsala dair olanı daha iyi anlamayı hedefleyen bir izleyici kitlesi olması diğer nedeni ise reklam gelirleri kaygısının minimum düzeyde ya da hiç olmamasıdır.