Osmanlı'da Cumhuriyetçilik fikri
KİTAPOsmanlı'da Cumhuriyetçilik fikri
KUŞ BAKIŞI HARİTA TURU
Önümüze serdiğimiz haritanın adı Osmanlı ve Türkiye’de cumhuriyet fikri ve cumhuriyetçilik tarihi yazını. Söz konusu haritaya baktığımızda hemen dikkat çekenler ise şunlar: - Doğrudan Osmanlı’da cumhuriyet fikri veya cumhuriyetçilik konulu kitap ve makalelerin sayısı çok az. - Demokrasi fikri ve demokrasi mücadelesi kavramsallaştırmasıyla temelde aynı konuda yapılan çalışmalar ise sınırlı. - Bu konudaki çalışmaların sayısının azlığı, aslında girişte sözünü ettiğim kavramsal çerçevenin eksikliği veya zayıflığından kaynaklanıyor. Temelde cumhuriyetçiliği monarşi karşıtlığına indirgeyen söylemin yirminci yüzyıldaki hakimiyeti ve yirminci yüzyılın ikinci yarısında ‘moda’ olan demokrasi kavramının cumhuriyet literatüründen kopuk tartışılması bunda büyük rol oynadı. - Ancak en genelden özele doğru şöyle bir izlek dikkate alındığında (adı konulmadan ve teorik bağlamına oturtulmadan) konuyla ilgili çok geniş bir literatür çıkar karşımıza: Osmanlı modernleşme tarihi → Entelektüel düzlemde Osmanlı modernleşmesi → Modern Osmanlı siyasi düşünce tarihi veya bir kesiti → Hakimiyeti milliye ve hürriyet mücadelesi/fikri tarihi → anayasa/cılık ve parlamento/parlamentarizm tarihi → meşrutiyet/çilik tarihi. Doğrudan Osmanlı’da cumhuriyet fikri veya cumhuriyetçilik konulu kitap ve makalelerin sayısı çok az. Demokrasi fikri ve demokrasi mücadelesi kavramsallaştırmasıyla temelde aynı konuda yapılan çalışmalar ise sınırlı. Yayınlanmış akademik makaleleri ve popüler çalışmaları bir yana bıraksak bile sadece bu konularla ilgili monografilerden oluşan bir seçki sunmak bile kapsamı nedeniyle olanaksızdır. Öte yandan dönem metinlerinin günümüz Türkçesiyle yayınlanması konusunda büyük sıçrama söz konusu olduğu için isteyen okuyucular bazı temel metinleri bugün kolayca edinip okuma olanağına da sahiptir. Bu süreçte hakimiyeti milliye, efkar-ı umumi, anayasacılık, parlamentarizm ve meşrutiyet fikrinin ve daha genelde entelektüel modernleşme tarihiyle ilgili çalışmaların odağını oluşturan Genç Osmanlılar’ın (1865-1876), aynı zamanda dolaysız olarak demokrasi ve cumhuriyet fikriyle ilgili çalışmaların da odağında olması şaşırtıcı değildir. Cumhuriyet’in ilanı sürecinde yoğunlaşan tartışmalar ise ayrı bir meseledir.İlginizi Çekebilir