Marmara'ya kıyı 7 belediyeye müsilaj uyarısı

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Marmara Denizi'ne kıyısı olan İstanbul, Kocaeli, Bursa, Balıkesir, Tekirdağ Büyükşehir belediyeleri ile Yalova ve Çanakkale belediyelerine Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu'nda öne çıkan başlıklar üzerine uyarı yazısı gönderdi.

Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre; Marmara Denizi'nde ortaya çıkan müsilaj sonrası, 8 Haziran 2021 tarihinde çalışma başlatıldı. 7 Temmuz 2021 itibarıyla deniz temizliği tamamlandı. Müsilajın tekrar etmemesi için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşlar ile üniversitelerin katılımıyla 22 maddelik 'Marmara Denizi Eylem Planı' hazırlandı. Süreci takip etmek ve çözüm önerileri sunmak için de Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu oluşturuldu. Hazırlanan eylem planı, Marmara'ya kıyısı olan 7 ilin üst düzey yöneticileri ile imza altına alındı.

Müsilajın en önemli sebeplerinden biri azot ve fosfor kirliliği

Eylem planında müsilajın en önemli sebeplerinden birinin noktasal kaynaklı azot ve fosfor kirliliği olduğu belirtildi. 5'nci maddede Marmara Denizi Hidrolojik Havzası'nda yer alan atık su arıtma tesislerinin tamamının ileri arıtmaya dönüştürülmesi ile ilgili talimat verildi. Bakanlık genelgesi ile havzada deşarj standartlarında kısıtlamalar yapıldı. Belediyeler kentsel atık su arıtma tesislerinin azot ve fosfor giderimini sağlamaları için uyarıldı. Ayrıca, 2872 sayılı Çevre Kanunu'na 10 Haziran 2022 tarihinde ilave edilen maddeyle de 7 ilde ileri atık su arıtma tesisi olmayan belediyelerden, 6 ay içinde planlarını hazırlayıp bakanlığa sunmaları istendi. 3 yıl içinde bu ileri atık su arıtma tesislerinin kurulup işletmeye alınması zorunluluğu getirildi. Aynı maddeyle belediyelerin atık su gelirinin yarısını bu tesisleri kurmak için kullanmaları zorunlu tutuldu. Ayrılan bu gelirlerin belirtilen amaç dışında kullanılamayacağı da hüküm altına alındı.

Değerlendirme toplantıları

27 Haziran 2024'te Marmara Denizi Eylem Planı Koordinasyon Kurulu'nun 4'üncü toplantısını gerçekleştirildi. 1 ay içerisinde ilgili belediyelerin atık su arıtma tesislerinin ileri biyolojik atıksu arıtma tesislerine dönüşümü ile ilgili yer tahsisi, imar planı, finans ve benzeri sorunların giderilmesi için sürecin devam ettirilmesi ve sonucun bakanlığa bildirilmesi istendi. 14 Ağustos 2024'te ise önce İstanbul, ardından 23 Aralık 2024'te de Kocaeli, Bursa, Balıkesir, Tekirdağ, Yalova, Çanakkale değerlendirme toplantıları yapıldı.

Gelinen noktada Marmara Denizi Eylem Planı'nda yer alan 22 eylemden 3'ü hayata geçirilmedi. Son dönemde Marmara Denizi'nin genelinde, deniz yüzeyinden 5 ile 25 metre arasında değişen derinliklerde müsilaj oluşumuna dair haberler kamuoyunda yer almaya başladı. 25 Aralık 2024'te Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu Ankara'da topladı. Toplantıda da yerine getirilmeyen 3 önemli maddeden biri olan ileri biyolojik atıksu arıtma tesislerinin eksikliği vurgulandı. İleri arıtmaya dönüşüm oranının yüzde 0,7 ile sınırlı kaldığına dikkat çekildi.

Müsilaj Bilim Teknik Kurulu'nun; 'Kirlilik girdisinin azaltılması için özellikle belediyelerin yapma taahhüdünde bulundukları ileri atık su arıtma tesislerini bir an önce tamamlamaları ve denetimlerin sıkılaştırılması' tavsiyeleri doğrultusunda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Marmara Denizi'ne komşu İstanbul, Kocaeli, Bursa, Balıkesir, Tekirdağ Büyükşehir belediyeleri ile Yalova ve Çanakkale belediyelerine görevlerini yapmaları için uyarı yazısı gönderdi. Yazıda "Havzadaki atık su arıtma tesislerinin ileri arıtmaya dönüşümünde yeterli seviyeye ulaşılamadığı görülmektedir. İş termin planı sunan 169 tesisten yalnızca 42 tanesinde öngörülen çalışmalar tamamlanmıştır. Söz konusu tesislerin kapasitesi düşük olduğundan 2021 yılında yüzde 51 olan ileri biyolojik atık su arıtma hizmeti alan belediye nüfusu oranında yalnızca yüzde 0,7'lik bir artış olmuştur. Bu itibarla, Marmara Denizi'nde müsilaj gibi sorunların bir daha yaşanmaması adına idareniz tarafından yapılması gereken atık su altyapı yatırımlarının mevzuatta tanımlanan süreninde sonuna yaklaşıldığı göz önünde bulundurularak bir an önce hayata geçirilmesi hususunda bilgilerinizi ve gereğini rica ederim" denildi.