Kız çocuklarının hayalleri ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği

Hayal kurmak salt bir çocuk eylemi gibi görünse de destek isteyen zihinsel bir çabadır. Çocuk için belki bilişsel bir kısa yoldur hayal. Ama hikayesi için yetişkin dokunuşlarına özellikle ihtiyaç duyulur. Hayal kurmanın bu yönüyle belli durakları vardır. Ve bu durakların bazılarında çocuklar rol modelleri ile karşılaşmak ve gelecekte neye dönüşeceğini somut örneklerini görmek isterler. Bu istek bir anlamda çocuk için kendi prototipi ile karşılaşmak gibi bir deneyimdir. Kadın pilot görmeyen bir kız çocuğunun hayallerinde pilotluk yer almayacaktır.

Bilinmezliğin hoşnutsuzluk yarattığı tezi psikolojinin genel bir kabulüdür. İnsanlar bu kaygı halinden kurtulmak için öğrenmek isterler, bu amaç uğruna mesai harcarlar. Hoşnutsuzluğun cinsiyet özelindeki akademik tartışmaları ise bir hayli hararetlidir diyebiliriz. Kız çocuklarının gündelik hayat deneyimlerinden kadınların iş yaşamındaki zorlu mücadelesine kadar geniş bir skalada tartışma yürümekte. Geçtiğimiz günlerde önüme düşen bir video toplumsal cinsiyet tartışmalarında hikâyenin aslında nereden başladığını bizlere göstermesi açısından kritik önemde.  "Hayal boşluğu" üst başlığı ile dolaşıma giren video, 5-7 yaş aralığındaki kız çocuklarının geleceğin dünyasında nasıl var olacaklarına dair bir anlatı olup, kız çocuklarıyla onların potansiyelleri arasındaki uçuruma” dikkat çekiyor. TDK dijital sözlüğünde hayal, zihinde tasarlanan, gerçekleşmesi özlenen her şeyi ifade eder. Boşluk ise birbiri ardınca gelmesi gerekenler arasındaki kesintidir. Bir anlamda eksiklik, yoksunluk duygusudur boşluk. Bu iki sözcüğün kesişimi olan hayal boşluğu ise kız çocukları bakımından gerçekleşmesi tasarlanan şeylerin yokluğuna işaret eden bir metafor. 

Çocuklar için hayallerinin odağında ya bir sorun ya da bir istek vardır. Hayal işte bu isteğin/sorunun şematik kurgusudur. Ve hayaller aslında geleceğe hazırlığın ön evresidir. Hayalleri kesintiye uğrayan çocuklar ise günün sonunda kocaman bir hiç’le karşılaşırlar. İşte hayal boşluğu metaforu kız çocukları özelinde bu hiçliğin güçlü bir anlatımıdır.

HAYAL BOŞLUĞU METAFORU

Peki, hayal kurmak bir çocuk için neden gereklidir? Hayaller tıpkı yiyecek gibi çocuğun bütün gelişim alanları besler. Ama en çok da zihinsel gelişime yapılan değerli bir yatırımdır hayal. Bu yönüyle ufuk açar. İlham perisi gibi zihni meşgul eder. Çocuğa ne yapacağı konusunda rehber olur. Çocuklar için hayallerinin odağında ya bir sorun ya da bir istek vardır. Hayal işte bu isteğin/sorunun şematik kurgusudur. Ve hayaller aslında geleceğe hazırlığın ön evresidir. Hayalleri kesintiye uğrayan çocuklar ise günün sonunda kocaman bir hiç’le karşılaşırlar. İşte hayal boşluğu metaforu kız çocukları özelinde bu hiçliğin güçlü bir anlatımıdır. Ve bu boşluk türlü şekillerde karşımıza çıkmaktadır.

"5 yaşından itibaren kız çocukları başkan, bilim insanı astronot ya da mühendis olma düşüncesini bırakırlar." "Çünkü 7 yaşına geldiğimizde erkeklerin bizlerden daha zeki olduğu olasılığını düşünmeye başlarız." "Bilimle ilgili bir oyuncağın bize verilme olasılığı daha azdır." "Ebeveynlerin Google aramalarında oğlum üstün zekalı mı sorusu kızım üstün zekalı mı sorusuna göre çok daha baskındır."  Ve en vurucu cümle. "Kendimizi hayal edebilmemiz için zeki kadınların zeki olduklarını ve bulundukları yere nasıl geldiklerini görmeye ihtiyacımız var.  Kendimizi hayal etmeyi bizler tek başımıza yapamayız."

Güçlü kadınlar kız çocukların hayallerinin imgesidir aslında. Bu tasarım günün sonunda bazen bir oyun bazen de bir şarkı olarak benliği saracaktır. Bir bakmışsınız spiker olmak isteyen bir çocuk coğrafya sınavına haber metni yazarak çalışıyor. Ya da pilot kıyafeti içinde uçaktaki ilk konuşmanın provasına hazırlanıyor. İşte bütün bunların bir toplamı olarak hayal ile başlayan bu yolculuk, öğrenmenin de değişik bir versiyonudur.

GÜÇLÜ KADINLAR KIZ ÇOCUKLARININ HAYALLERİNİN İMGESİDİR

Çocuklar bazı gerçeklerle tahmin ettiğimizden daha erken tanışıyor sanırım. Beş yaşında bilime mesafe koyan, yedi yaşında erkeklerin ayrıcalıklı olduğu düşüncesini kanıksayan kız çocukları bilimsel oyuncaklardan uzak bir şekilde farklı hayaller içinde oyalanıyorlar.Ülkemizde ve dünyada kız çocuklarını güçlendirme çalışmaları belki de bu sebeple en çok da STEM dediğimiz bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında yapılıyor. Uzun zamandır bu alandan dışlanan kadınların sosyal geni, içinde yaşadığımız yüzyıldaki kız çocuklarının da laneti olmuş gibi. Oysa ki oğlan ya da kız çocuk fark etmez, bütün çocukların hayallerindeki rol modellerini görmeye, onları hayalleri içinde yerleştirmeye ihtiyaçları vardır. Hayal kurmak salt bir çocuk eylemi gibi görünse de destek isteyen zihinsel bir çabadır.

Çocuk için belki bilişsel bir kısa yoldur hayal. Ama hikayesi için yetişkin dokunuşlarına özellikle ihtiyaç duyulur. Hayal kurmanın bu yönüyle belli durakları vardır. Ve bu durakların bazılarında çocuklar rol modelleri ile karşılaşmak ve gelecekte neye dönüşeceğini somut örneklerini görmek isterler. Bu istek bir anlamda çocuk için kendi prototipi ile karşılaşmak gibi bir deneyimdir. Kadın pilot görmeyen bir kız çocuğunun hayallerinde pilotluk yer almayacaktır.  Kız çocuklarını hayallerinde yalnızlığa terk edemeyiz. Çünkü bazı hayaller iki kişiliktir. Güçlü kadınlar kız çocukların hayallerinin imgesidir aslında. Bu tasarım günün sonunda bazen bir oyun bazen de bir şarkı olarak benliği saracaktır. Bir bakmışsınız spiker olmak isteyen bir çocuk coğrafya sınavına haber metni yazarak çalışıyor. Ya da pilot kıyafeti içinde uçaktaki ilk konuşmanın provasına hazırlanıyor.

İşte bütün bunların bir toplamı olarak hayal ile başlayan bu yolculuk, öğrenmenin de değişik bir versiyonudur. Çocukların ama özellikle de kız çocuklarının bu deneyime çok ama çok ihtiyacı olduğunu hatırlatmakta fayda var. Deneyim eksikliği genelde yapamama duygusuna yol açar. Bu duygu zehirlidir ve türlü duygu hallerinde çocuğun hayallerine uğrar. Rol modellerin yokluğunda, öğrenilmeyen deneyim yerini öğrenilen korkuya bırakır.