İran - İsrail gerilimi: Bölgesel kriz küresel ekonomiyi nasıl etkiler?

İran, dünyanın en büyük petrol rezervlerinden birine sahip olan ülkelerden birisi ve küresel petrol piyasasında önemli bir oyuncu. İsrail ile İran arasındaki bir çatışma, petrol arzında ciddi aksamalara yol açabilir. Hürmüz Boğazı, dünya petrolünün yaklaşık %20'sinin geçtiği stratejik bir su yoludur ve bu boğazdaki herhangi bir askeri faaliyet, petrol fiyatlarında hızlı bir yükselişe neden olabilir.

Dünya tarihi Ortadoğu'nun karmaşık jeopolitik yapısının, zaman zaman uluslararası ilişkilerde önemli kırılma noktalarına sahne olduğunu gösterir. Osmanlı İmparatorluğu’nun bölge üzerindeki etkisinin kaybetmesi ve özellikle İngilizler buradaki varlığı bugün yaşanan sıkıntıların ana nedeni… 18. Yüzyılda İngilizler, Hindistan'a giden deniz yollarını kontrol etmek amacıyla Ortadoğu'ya ilgi göstermeye başladı. Özellikle Basra Körfezi ve Kızıldeniz çevresindeki ticaret yolları İngiltere için stratejik öneme sahipti. İngilizler, Osmanlı İmparatorluğu’nun zayıflamasıyla birlikte 19.yüzyılda Ortadoğu’da daha fazla etkin olmaya başladı. Bu dönemde, Hindistan'a giden deniz yolunu güvence altına almak için Kızıldeniz ve Basra Körfezi'nde askeri ve ticari üsler kurdular. Ardından Süveyş Kanalı’nın açılması, 1. Dünya savaşı ve Fransızlarla imzalanan Sykes-Picot Anlaşması burada egemenlik alanlarını ve güçlerini artırmalarına neden oldu. O zamanlardan bu yana kadim topraklarda huzur yok…

İsrail'in Tahran'da Hamas lideri İsmail Haniyeh'i öldürmesi gibi bir olay, yeni bir kırılmanın habercisi olabilir. Bu durum, zaten gergin olan İran-İsrail ilişkilerini doğrudan çatışmaya sürükleyebilir ve bu da küresel ekonomi üzerinde önemli etkilere yol açar. Bu yazıda, böyle bir gelişmenin küresel ekonomi, özellikle petrol ve altın fiyatları üzerindeki potansiyel etkileri ve Türkiye gibi kırılgan ekonomilere olan yansımalarını daha detaylı bir şekilde ele alacağız.

İsrail ile İran arasındaki bir çatışma, petrol arzında ciddi aksamalara yol açabilir. Hürmüz Boğazı, dünya petrolünün yaklaşık %20'sinin geçtiği stratejik bir su yoludur ve bu boğazdaki herhangi bir askeri faaliyet, petrol fiyatlarında hızlı bir yükselişe neden olabilir.

Petrol fiyatlarında hızlı bir yükselişe neden olabilir

İran, dünyanın en büyük petrol rezervlerinden birine sahip olan ülkelerden birisi ve küresel petrol piyasasında önemli bir oyuncu. İsrail ile İran arasındaki bir çatışma, petrol arzında ciddi aksamalara yol açabilir. Hürmüz Boğazı, dünya petrolünün yaklaşık %20'sinin geçtiği stratejik bir su yoludur ve bu boğazdaki herhangi bir askeri faaliyet, petrol fiyatlarında hızlı bir yükselişe neden olabilir.

Yangının yayılması, küresel ekonomik büyümeyi yavaşlatabilecek ciddi enflasyonist baskılara yol açabilir. Petrol fiyatlarındaki artış, enerji maliyetlerini yükselterek birçok sektörde üretim maliyetlerini artırır ve tüketici harcamalarını düşürerek ekonomik büyümeyi sınırlar.

Jeopolitik belirsizlikler, yatırımcıların güvenli liman varlıklarına yönelmesine neden olur ve altın, bu tür belirsizlik dönemlerinde en çok tercih edilen yatırım araçlarından biri... İran-İsrail çatışması durumunda, yatırımcıların artan risk algısı, altın talebini artırarak fiyatların yükselmesine neden olabilir. Altın fiyatlarındaki bu artış, finansal piyasalar üzerinde de önemli etkiler yaratır.

Türkiye, ekonomik kırılganlıkları nedeniyle bu tür uluslararası krizlerden en çok etkilenen ülkeler arasında yer alır. Döviz rezervlerinin sınırlı olması, yüksek enflasyon oranları ve cari açık gibi sorunlar, Türkiye ekonomisini dış şoklara karşı savunmasız hale getirmektedir.

Petrol fiyatlarındaki artış, Türkiye'nin enerji ithalat faturasını yükselterek cari açığı artırabilir. Bu durum, Türk lirası üzerinde ek baskılar yaratabilir ve döviz kurlarında dalgalanmalara yol açar. Dış finansman ihtiyacının artması, Türkiye’nin uluslararası borçlanma maliyetlerini yükseltir ve ekonomik istikrarı tehdit eder. Sayın Mehmet ŞİMŞEK yönetimindeki ekonomi ekibinin en son arzu edeceği senaryo bu olur…

Yüksek petrol fiyatları, enerji maliyetlerinin tüketici fiyatlarının önemli bir bileşeni olması nedeniyle enflasyon oranlarını daha da artırır. Bu durum, Türkiye Merkez Bankası'nın enflasyonu kontrol altında tutma çabalarını zorlaştırabilir ve para politikasını sıkılaştırma ihtiyacını doğurur. Bu olasılığın gerçekleşmesi faiz indirimi beklentilerinin ertelenmesine neden olur. Uzun dönem sürecek sıkılaşma programları büyümenin sürdürülemez hale gelmesine ve yükselen işsizliğe yol açar.

Türkiye'nin enerjiye bağımlı sanayileri, yükselen maliyetler nedeniyle rekabet gücünü kaybedebilir. Ayrıca, artan jeopolitik riskler, zaten iyice azalan yabancı yatırımların tamamıyla durmasına neden olarak Türkiye’nin ekonomik toparlanma çabalarını sekteye uğratabilir.

Türkiye'nin toparlanma çabalarını sekteye uğratabilir

Artan enerji maliyetleri ve finansal piyasalardaki belirsizlikler, ekonomik büyüme üzerinde baskı oluşturur. Türkiye'nin enerjiye bağımlı sanayileri, yükselen maliyetler nedeniyle rekabet gücünü kaybedebilir. Ayrıca, artan jeopolitik riskler, zaten iyice azalan yabancı yatırımlarıntamamıyla durmasına neden olarak Türkiye’nin ekonomik toparlanma çabalarını sekteye uğratabilir.

İsrail'in Tahran'da Hamas lideri İsmail Haniyeh'i öldürmesi gibi bir gelişme, bölgesel gerginliklerin küresel ekonomi üzerindeki etkilerini bir kez daha gözler önüne serebilir. Küresel petrol ve altın piyasalarında yaşanabilecek dalgalanmalar, ekonomik kırılganlıkları olan ülkeler üzerinde ciddi baskılar yaratır. Türkiye gibi döviz rezervleri sorunlu, yüksek enflasyon yaşayan ve cari açık veren ülkeler, bu tür bir krizden en fazla etkilenecek ülkeler arasında yer alır. Bu nedenle, uluslararası diplomasi ve ekonomik iş birliği, bu tür gerilimlerin kontrol altına alınmasında kritik bir rol oynar. Türkiye ‘de bu yönde bir çaba göstermeli.

Bölgesel krizlerin küresel ekonomik dengeleri nasıl değiştirebileceği, uluslararası ilişkilerdeki belirsizliklerin sadece askeri değil, ekonomik boyutları da olduğunu gösterir. Bizim gibi ülkelerin, bu tür olaylara karşı hazırlıklı olması ve ekonomik dirençlerini artırmaları, gelecekteki olası şoklara karşı daha sağlam durabilmeleri açısından çok önemli. Gidilecek daha çok yol var...