© Yeni Arayış

Hürriyet ve Sevda: Macar Şair ve Devrimci Sándor Petőfi ve şiirleri üzerine

Petőfi 1848-49’da Macar Devrimi’nin tüm heyecanının ve Avusturya/Habsburg karşıtı toplumsal gerginliğin içinde yaşadı ve en olgun eserlerini bu dönemde verdi. Macar milletinin güç ve nefes olarak mücadeleyi sürdürmekte zorlandığını gördüğünde, tüm enerjisiyle kendini şiire verdi ve şiir yoluyla halkını mücadeleye çağırdı.

1848 Devrimleri, Avrupa ölçeğinde kırılmalar ve altüst oluşlara yol açan, kendisinden sonraki pek çok devrim sürecini de yakından etkileyen toplumsal bir hadiseler bütünüydü. Hatta demokratik ve liberal niteliğiyle ön planda olan 1848 Devrimleri, Avrupa tarihinde günümüze kadarki en yaygın ve tesirli devrimci dalga olarak ön plana çıkar.

Bu devrimci dalganın önemli istasyonlarından biri olarak, 1848-49 Macar Devrimi dikkat çeker. Dönemin Avrupa’da yüzyıllardır hükümran olan Habsburg monarşisine karşı, imparatorluğun diğer bölgelerindeki benzer devrimlerle birbirinden etkilenen Macar Devrimi, her ne kadar başarıya ulaşamasa da bu başkaldırı, modern Macar ulusal kimliğinin temel taşını oluşturur. Macaristan bu tarihte demokratik parlamento seçimlerini öngören yasa çıkarsa ve Macar soyluların ayrıcalıklarını ortadan kaldıran, Habsburg karşıtı bir tutum takınsa da dâhil oldukları imparatorluk bu başkaldırıyı –Rusların da askeri yardımıyla- sert bir şekilde ve askeri tedbirlerle bastırdı.

***

Macaristan’ın ulusal şairi olarak tanınan, Nemzeti Dal (Milli Şiir) olarak bilinen ve 1848 Devrimleri sırasında dilden dile dolaşan meşhur şiirin de yaratıcısı olan Sándor Petőfi, 1823’te dünyaya geldi. Avusturya egemenliğindeki Macaristan’ın taşrasında doğmuştu ve köylü kökenlere sahipti, annesi hizmetçi, babası da kasaptı. Maddi imkânsızlıklardan dolayı 1839’da eğitimini yarıda bıraktı ve askerlikte karar kıldı, ancak bu sefer de hastalıklar nedeniyle hayallerine ulaşamadı. Bir süre gezici tiyatrolarda rol aldı, bu sırada yayımlanan şiirleriyle ismi yavaş yavaş edebiyat çevrelerinde duyulmaya başladı. 1844’e gelindiğinde, henüz 21 yaşında, bütün ülkede tanınan bir şaire dönüşmüştü.

Petőfi en son, Rus-Avusturya birliklerine karşı savaşmıştı. Ancak bu savaşta aldığı yaralar, bu yaşı küçük ama yüreği büyük şairi, hem de 26 yaşında bu dünyadan ayırdı. Hürriyet ve sevda şairi, gençliğine dahi doyamadan hem de savaş meydanında, idealleri ve milli mücadelesi uğruna savaşırken hayatını kaybetti.

İDEALLERİ UĞRUNA SAVAŞIRKEN ÖLDÜ

Petőfi 1848-49’da Macar Devrimi’nin tüm heyecanının ve Avusturya/Habsburg karşıtı toplumsal gerginliğin içinde yaşadı ve en olgun eserlerini bu dönemde verdi. Macar milletinin güç ve nefes olarak mücadeleyi sürdürmekte zorlandığını gördüğünde, tüm enerjisiyle kendini şiire verdi ve şiir yoluyla halkını mücadeleye çağırdı. Bir dönem umutsuzlukla kendisi de mücadeleden çekilse de 1849 ortalarında Polonyalı General Jozef Bem komutasındaki orduda bağımsızlık için savaşını sürdürdü.

Petőfi bu başkaldırı sırasında en son, Temmuz 1849’daki Segesvar Savaşı’na katılıp Rus-Avusturya birliklerine karşı savaşmıştı. Ancak bu savaşta aldığı yaralar, bu yaşı küçük ama yüreği büyük şairi, hem de 26 yaşında bu dünyadan ayırdı. Hürriyet ve sevda şairi, gençliğine dahi doyamadan hem de savaş meydanında, idealleri ve milli mücadelesi uğruna savaşırken hayatını kaybetti.

Macarların bu büyük şairinden geriye şiirleri kaldı. Halkının ulusal mücadelesi ve başkaldırısına armağan ettiği kahramanlık ve özgürlük şiirleriyle mücadeleye çağrı dizelerinin yanında, hüzün ve sevda temalı lirik şiirleri de etkileyicidir Petőfi’nin. Doğumunun 200. yıldönümünde 2023’te, Macaristan’ın tüm dünyada en fazla tanınan bu büyük şairinin anısına, TÜRKSOY tarafından Uluslararası Şiir Tercüme Yarışması tertip edilmiş ve Sándor Petőfi bu vesileyle onurlandırılmıştı.

Ben de bu çağlar aşan şairin anısına, onun iki asır önce kaleme aldığı dizeler arasından en sevdiğim şiirlerinden üçünü Türkçeleştirdim.

 

***

 

Hürriyet ve Sevda

 

Hürriyet ve sevda…

İkisi de mutlaka olmalı bende.

Sevdam uğruna vazgeçebilirim

Hayatımdan

Ve hürriyet uğruna

Aşkımdan

 

***

 

Küçük Çocuğun Ölümü

Ah küçük çocuk, güç bela indin de beşikten

Aldılar da bir tabuta koydular seni

Değer miydi dünyaya geldiğine?

Şu kısacık ömrün manası neydi?

 

Ne yersiz bir soru! Yeterince uzun yaşadın aslında

Sahnede geçirdiğin vaktin ne önemi var

Senin şahit olduklarını kaç kişi gördü ki?

Yine de sırtındaydı yılların yükü

 

Kısacık ömründe gördün, anladın

Macar ulusunun kıyamını ve yükselişini

Bu kutsal sadayı işittin ve hatta sen dahi

Haykırdın avaz avaz: Yaşasın Hürriyet!

 

***

 

Cenazeye Çağırıyor Şarkı

 

Cenazeye çağırıyor şarkı

Mezarlığa götürülen bu adam da kim?

Sıradan biri işte! Dünya zindanından kurtulmuştur artık

Benden çok daha mutlu olduğu kesin

 

İşte pencerelerin altından götürüyorlar onu

Onca insan gözyaşlarına boğulmuş

Neden beni götürmezler ki onun yerine?

Hiç olmazsa, bir damla bile gözyaşı dökülmezdi

 

 

                                                           

İlginizi Çekebilir

TÜM HABERLER