Dolaylı vergilerin payı çok yüksek, evet ama….

EKONOMİ

Dolaysız vergilerin payını yükseltmek isteyen Mehmet Şimşek’e kimse “Vergi cennetlerine giden paralardan küçük bir kesinti yapabilmek için Cumhurbaşkanı Erdoğan neden hala bu vergi cennetlerinin listesini Resmî Gazetede yayınlamıyor, siz bu konuda ne diyorsunuz?” sorusunu soramıyor; Mehmet Şimşek de bu konuyu hiç gündeme getirmiyor, oysa gri listeden çıkarken FATF’ye bu konuda söz vermiştik.

Türkiye’de toplam vergi gelirleri içinde dolaylı vergilerin payı çok yüksek, oransal olarak çok değişmiyor, vergi gelirleri içinde üç aşağı, beş yukarı dolaylı vergilerin payı yüzde 67, dolaysız vergilerin payı ise yüzde 33 dolayında, vergi yükünün dağılımında adalet üretmesi olanaksız bir dolaylı-dolaysız vergi oransal yapı.

Ekranlarda mutlaka daha önce duymuşsunuzdur, bu oran yapısına karşı çıkan siyasetçiler, gazeteciler, iktisatçılar şunu söylerler “Bir ekmek alıyorsunuz, Ali Koç da, ayda 15 bin lira emekli maaşı olan emekli de aynı KDV’yi ödüyorlar, bu kabul edilemez”.

Eh, ne diyelim, doğru söze ne denir.

Artık Mehmet Şimşek bile 2025 bütçe görüşmelerinde, Komisyonda, “hedefimiz daha adil bir vergi sistemi, dolaysız vergilerin payının artacağı bir vergi sistemi” diyor. 

Mehmet Şimşek bile bunu diyor ise akan sular durur.

Ancak, mesele pek bu kadar basit değil, dolaysız vergilere baktığınızda detaylarda iş karışıyor, zaten başta Mehmet Şimşek, kimse bu detaylara girmek istemiyor, tipik bir Türkiyeli popülist siyasetçi ağzıyla herkes dolaysız vergileri arttıralım (oransal olarak) diyor ama nasıl ve kimden daha çok dolaysız vergi alacağız sorusunu hep karambole getiriyorlar.

Aşağıda detaylarına girmek isteyeceğim ama dolaysız vergilerin payını yükseltmek isteyen Mehmet Şimşek’e kimse “Vergi cennetlerine giden paralardan küçük bir kesinti yapabilmek için Cumhurbaşkanı Erdoğan neden hala bu vergi cennetlerinin listesini Resmî Gazetede yayınlamıyor, siz bu konuda ne diyorsunuz?” sorusunu soramıyor; Mehmet Şimşek de bu konuyu hiç gündeme getirmiyor, oysa gri listeden çıkarken FATF’ye bu konuda söz vermiştik.

Vergi cennetlerine giden paralardan bir vergi almayı dahi gündeme getiremeyen Mehmet Şimşek’in bütçede dolaysız vergilerin payını arttıracağını iddia etmesi doğrusu çok grotesk.

Aşağıda vergi gelirleri içinde vergilerin paylarını sunuyorum, 2024 kesinleşmediği için 2023 kesin oran büyüklüklerini veriyorum 2025 bütçe gerekçesinden, oranlar zaten seneden seneye pek değişmiyor.

Genel bütçe gelirleri                           % 100

Vergi gelirleri                                     % 89.2

Kişisel gelir vergisi ve kurumlar vergisi  % 26.4

Mülkiyet üzerinden alınan vergiler        % 1.3

(örneğin değerli konut vergisi)             % 0.0

Dahilde alınan KDV                             % 18.8

ÖTV                                                  % 16.2

İthalde alınan KDV                              % 16.5

Faizler, paylar, cezalar                          % 7.8

Genel manzara böyle.

Evet, hiç kuşkusuz vergi gelirleri içinde dolaylı vergilerin bu denli yüksekliğinin vergi adaleti adına düzeltilmesi gerekiyor ama bunu yaparken Maliye Bakanının da dolaysız vergileri nasıl arttıracağını da açıklaması şart.

Maliye Bakanlığının bir birimi olan Gelir İdaresi Başkanlığının (GİB) sitesinde bir, iki sene önceye kadar farklı meslek gruplarının gelir vergisi ortalama matrahlarını ve ödedikleri vergiyi görebilirdik, benim en çok dikkatimi çeken kuyumcular ve kürkçüler olurdu, bu meslek gruplarının ödediği ortalama gelir vergisi asgari ücret kazanan bir çalışanın ödediği verginin altında kalırdı, o tarihte asgari ücret de vergiye tabi idi, bu manzara bizim gelir vergisi sisteminin tuhaflığını, adaletsizliğini gösteriyordu.

Sonra ne mi oldu, bir kuyumcunun sunduğu matrah ve ödediği ortalama vergi pek artmadı ama Maliye Bakanlığı (GİB) bu verileri sunmaktan vazgeçti, bu kafayla Türkiye’de vergi adaletini kurmak mümkün müdür, güldürmesinler bizi.

Yukarıda yazdım, tekraren söylüyorum, vergi cennetlerine giden paradan biraz vergi alabilmek için bu vergi cennetlerinin isimlerinin Resmî Gazetede Cumhurbaşkanlığı tarafından yayınlanması gerekiyor, bunu bile yap(a)mayan zihniyetin vergi adaletini restore etmesi olanaksızdır.

Çok olmadı, iki sene önce bir değerli konut vergisi çıkarıldı, çok gürültü koptu ve sonra bu vergi kadük oldu, tablodan da gözüküyor, tahsilat sıfır.

Dolaysız vergileri arttırmak istiyorsanız, anlıyorum, yüksek oranlı gelir ve kurumlar vergisinin ters teşviklere neden olabileceğini, emek arzını olumsuz etkileyebileceğini düşünebilirsiniz, akım gelirler üzerine değil de stok varlıklar üzerine vergi salmayı tercih edebilirsiniz, tartışılır ama tamamen haksız da sayılmazsınız.

Peki öyleyse neden değerli konut vergisini dahi uygulayamıyorsunuz?

Vergilemede çok eski bir tabir vardır, “zaten kümesteki tavuğu yolmak”, kimin gelir vergisini yükselteceksiniz, Türkiye’de vergi ödemeyen o kadar iş adamı, beşli çete ortağı, rantçı varken Gönenç Gürkaynak, yani bir avukat, on birinci sıradadır, Gürkaynak’ın mı vergisini yükselteceksiniz?

‘ZATEN KÜMESTEKİ TAVUĞU YOLMAK’

Bunu yapacak dahi siyasi gücünüz yoksa vergi sistemi içinde dolaysız vergileri nasıl arttıracaksınız?

Vergilemede çok eski bir tabir vardır, “zaten kümesteki tavuğu yolmak”, kimin gelir vergisini yükselteceksiniz, Türkiye’de vergi ödemeyen o kadar iş adamı, beşli çete ortağı, rantçı varken Gönenç Gürkaynak, yani bir avukat, on birinci sıradadır, Gürkaynak’ın mı vergisini yükselteceksiniz?

2025 senesinde yaklaşık on trilyon TL vergi tahsilatı yapılacaktır ama bu büyüklüğün üçte biri kadar, üç trilyon TL vergi harcaması yapılacaktır yani yasal olarak üç trilyon TL vergiden vazgeçilecektir, bu üç trilyon TL’lik vergi harcamasının sadece çok küçük bir bölümü engellilerin, gazilerin, şehit yakınlarının vergileridir, vergi harcamalarının kısm-ı azamı rant aktarımıdır, vergi harcamalarını böyle dizayn et, sonra da dolaysız vergilerin payını arttırarak vergi adaletinden bahsedeceksin, gerçekten güldürmesinler bizi.

Şunu da çok net ifade edeceğim, etki analizi yapılmadan ve sonuçları kamuya açıklanmadan vazgeçilen her kuruş vergi yani vergi harcaması yolsuzluktur, gerçek bir hukuk devletinde soruşturma konusudur ve öyle olmalıdır.

Evet, bir firma şu kadar vergi harcaması karşılığında şu kadar yüksek teknoloji üretecekse bu vergi harcaması meşruiyet kazanabilir ama gerçekleşme sonuçları kamuoyu ile paylaşılmalıdır.

Bu paylaşım hemen geçtiğimiz senelere yönelik de kamuoyu ile paylaşılmalıdır.

Bunlar yapılmadan dolaysız vergilerin payını yükselteceğim demek sadece ucuz popülizmdir.