DİSK-AR’DAN ‘gelir dağılımı’ raporu yayımlandı

GÜNDEM DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR), TÜİK’in bugün yayınladığı 2023 yılına gelir dağılımı istatistiklerinin ardından 2022 yılındaki gelir grupları, işteki durum ve cinsiyete göre gelir eşitsizliğine ilişkin rapor açıkladı. Türkiye’nin gelir eşitsizliğinde AB ülkeleri arasında birinci olduğu belirtilen raporda, “2005 ve 2022 arasında ortalama hane halkı fert geliri yevmiyelilerde yüzde 984 ve kendi hesabına çalışanlarda yüzde 1053 oranında artış gösterdi. İşverenlerin ortalama hane halkı fert geliri ise 2005 ve 2022 yılları arasında yüzde 1219,7 artışla 20 bin 403 TL’den 408 bin 174’e yükseldi” denildi. Raporda, 2022 yılında yevmiyeli çalışan erkeklerin kadınlardan yüzde 78,5 oranında fazla gelir elde ettiği kaydedildi. TÜİK, 2023 yılına ilişkin gelir dağılımı istatistiklerini bugün yayınladı. Araştırma sonuçlarına göre; en yüksek eş değer hane halkı kullanılabilir fert gelirine sahip yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay, bir önceki yıla göre 1,8 puan artarak yüzde 49,8’e çıkarken; en düşük gelire sahip yüzde 20’lik grubun aldığı pay ise 0,1 puan azalarak yüzde 5,9 oldu. DİSK AR, TÜİK’in açıklamasının ardından 2022 yılındaki gelir gruplarına, işteki duruma ve cinsiyete göre gelir eşitsizliğinin yer aldığı bir rapor yayınladı. Raporda, TÜİK Gelir Dağılımı İstatistikleri’ne göre 2022 itibarıyla Türkiye’de 4,3 milyonluk en zengin yüzde 5’lik gelir grubunun hane halkı kullanılabilir geliri, 4,3 milyonluk en yoksul yüzde 5’lik gelir grubunun hane halkı fert gelirinin 31 katı düzeyinde olduğu belirtildi. 2005 yılında yüzde 25 olan en zengin yüzde 5’in toplam gelirinin 2022 yılında yüzde 30,8 olduğu kaydedilen raporda, en yoksul yüzde 5’in aldığı payın ise değişmediğine dikkat çekildi. 2005 yılında 25 kat olan ülkedeki en zengin yüzde 5’i oluşturan grubun en az gelire sahip olan gruba oranının 2022 yılında 5,8 puan artarak 30,8 kat olduğu ve böylece söz konusu oranın 2005 yılından beri en yüksek düzeyine yükseldiği kaydedildi.

TÜRKİYE GELİR EŞİTSİZLİĞİNDE AVRUPA BİRİNCİSİ

Raporda şu tespitlere yer verildi. “Gelir eşitsizliği ölçüm yöntemlerinden biri olan Gini katsayısı, bir ülkedeki gelir dağılımı konusunda önemli bir göstergedir. Gini katsayısı ülkelerdeki gelir dağılımını ölçmek için kullanılan yöntemlerden biridir. Gini katsayısı 0 ile 1 arasında bir değer olup katsayı 1’e yaklaştıkça gelir dağılımı bozulmakta, 0’a yaklaştıkça gelir dağılımı iyileşmektedir. 0 mutlak eşitlik anlamına gelirken (herkesin pay alması) 1 ise mutlak gelir eşitsizliği anlamına gelmektedir (bütün gelirin tek kişi tarafından elde edilmesi). Gini katsayısı genellikle 0,200 ile 0,500 arasında seyretmektedir. 2022 yılında Gini katsayısı 0,433 olarak gerçekleşti. Böylece Gini katsayısı son 12 yılın en yüksek düzeyine yükseldi. Türkiye, AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında gelir eşitsizliği en fazla ülkedir. Avrupa Birliği (AB) İstatistik Ofisi (Eurostat) tarafından yayımlanan verilere göre AB-27 üye ülke ortalamasında Gini katsayısı 2022 itibarıyla 0,296’dır. AB ülkeleri içinde Gini katsayısı en düşük ülke 0,212 ile Slovakya’dır. AB ülkeleri içinde gelir eşitsizliği en fazla olan ilk beş ülke Türkiye (0,433), Bulgaristan (0,384), Litvanya (0,362), Letonya (0,343), İtalya (0,327). Türkiye, 2022’de 0,433 Gini katsayısıyla gelir eşitsizliğinde birinci sırada yer almaktadır.

2005-2022 ARASINDA HANEHALKI FERT GELİRİ YÜZDE 984; İŞVERENLERİN HANEHALKI FERT GELİRİ İSE YÜZDE 1.219,7 YÜKSELDİ

Türkiye’de hane halkı fertlerinin esas işteki durumlarına göre gelirlerine bakıldığında işveren gelirlerinin çok daha hızlı arttığı görülmektedir. 2005 ve 2022 arası dönemde hane halkı fertlerinin esas işlerinden elde ettiği gelir 8.754 TL’den 116.297 TL’ye yükseldi. Böylece ortalama hane halkı fert geliri yüzde 821,4 oranında arttı. Ücretli çalışanların ortalama hane halkı fert geliri 2005 ve 2022 yılı arasında yüzde 689,9 oranında artarak 9.069 TL’den 102.821 TL’ye yükseldi. Yevmiyelilerin ortalama fert geliri aynı dönemde 3.289 TL’den 53.334 TL’ye ve kendi hesabına çalışanlarınki 7.002 TL’den 115.622 TL’ye yükseldi. Böylece 2005 ve 2022 arasında ortalama hane halkı fert geliri yevmiyelilerde yüzde 984 ve kendi hesabına çalışanlarda yüzde 1053 oranında artış gösterdi. İşverenlerin ortalama hane halkı fert geliri ise 2005 ve 2022 yılları arasında yüzde 1.219,7 artışla 20.403 TL’den 408.174’e yükseldi.

2022 YILINDA YEVMİYELİ ÇALIŞAN ERKEKLER KADINLARDAN YÜZDE 78,5 ORANINDA FAZLA GELİRE SAHİP

Ortalama hane halkı fert gelirlerine cinsiyete göre bakıldığında kadınlar ve erkeklerin arasında ciddi farklar olduğu görülmektedir. 2005 yılında kadınların ortalama hane halkı fert geliri ortalama fert gelirinden yüzde 26,3 daha azdı, erkeklerinki ise yüzde 6,2 daha fazlaydı. 2022 yılına gelindiğinde erkeklerin ortalama fert geliri toplam ortalama gelirin yüzde 8’i üzerindeyken kadınlarınki halen ortalamanın yüzde 21,2 altındadır. Kadınlar ortalama gelirlerin altında gelir elde ederken erkeklerin gelirleri ortalama gelirlerin üzerindedir. Kadın ve erkeklerin gelirleri arasındaki fark, gelirlerin birbirine oranlanmasıyla da görülebilir. 2005 yılında erkeklerin ortalama hane halkı fert geliri kadınlarınkinden yüzde 44,1 oranında fazlaydı. Erkekler ve kadınların ortalama fert gelirleri 2016 yılına kadar yaklaşma eğilimi gösterse de bundan sonra hızla artarak 2022 yılında yüzde 37,1 olarak gerçekleşti. İşteki duruma göre erkek ve kadınların fert gelirleri arasındaki fark çok daha çarpıcı. 2022 yılında yevmiyeli çalışan erkekler kadınlardan yüzde 78,5 oranında fazla gelir elde ettiler. Bu oran işverenlerde yüzde 45,3, kendi hesabına çalışanlarda yüzde 24,9 ve ücretlilerde yüzde 21,9 olarak hesaplandı.”