DİSK-AR raporu: "Avrupa’da ve Türkiye’de Emeklilerin Durumu"

GÜNDEM Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) “Avrupa’da ve Türkiye’de Emeklilerin Durumu” başlıklı yeni rapor yayımladı. Türkiye’den daha düşük emekli aylığına sahip ülke sayısı 2012’de dokuz iken günümüzde bire düştü. Ayrıca Türkiye'de emeklilerin maaşı son dokuz yılda euro cinsinden yüzde 33,6 azaldı. Türkiye dışında emekli aylığı düşen tek ülke var. Yüzde 1,8 ile Yunanistan. Emeklilerin durumunu karşılaştırmalı olarak ele alan araştırmaya göre Türkiye, Bulgaristan’ın ardından Avrupa’da en düşük emekli maaşı veren ülke. Öyle ki Türkiye’de ortalama emekli aylığı merkez Avrupa ülkelerinin altıda biri. Ortalama emekli aylığı İspanya’da 1.417, Fransa’da 1.485, Almanya’da 1.552, İtalya’da 1.582, Belçika’da 1.717, Hollanda’da 2 bin 3 euro iken Türkiye’de 237 euro. Ayrıca euro cinsinden emekli aylığı Türkiye’de 2012 ve 2021 arasında yüzde 33,6 azaldı.

Avrupa’da ve Türkiye’de emekli sayıları

Avrupa ülkeleri içinde emekli ve hak sahibi sayısı en fazla olan ülke Almanya. 2021 itibariyle Almanya’da toplam 23,6 milyon emekli ve hak sahibi, 19,9 milyon yaşlılık aylığı alan kişi var. Yaşlılık aylığı alanlar emeklilik sistemlerinin tayin edici bölümünü oluşturuyor. Almanya’da emekli ve hak sahipleri içinde yaşlılık aylığı alanların oranı yüzde 84,2. Fransa, Avrupa ülkeleri içinde emekli ve hak sahiplerinin en fazla olduğu ikinci ülke. Fransa’da emekli ve hak sahiplerinin toplam sayısı 20,9 milyon, yaşlılık aylığı alanların sayısı 17 milyon. Fransa’da emekli ve hak sahipleri içinde yaşlılık aylığı alanların oranı yüzde 81,5. 15,7 milyon emekli ve hak sahibi ve 11,7 milyon yaşlılık aylığı alan kişi sayısı ile İtalya Avrupa ülkeleri içinde emekli ve hak sahibi sayısının en fazla olduğu üçüncü ülke. İtalya’da emekli ve hak sahiplerinin yüzde 74,8’ini yaşlılık aylığı alanlar oluşturuyor. Türkiye ise 2021 itibarıyla Avrupa ülkeleri içinde en fazla emekli ve hak sahibi bulunan dördüncü ülke (günümüzde bu sayı 16 milyon 30 bin). Türkiye’de 14,6 milyon emekli ve hak sahibi, 9,4 milyon yaşlılık aylığı alan kişi var. Emekli ve hak sahipleri içinde yaşlılık aylığı alanların oranı yüzde 64,4. Avrupa ülkelerinde emekli ve hak sahipleri içinde yaşlılık aylığı alanların oranının en yüksek olduğu üç ülke ise yüzde 94,9 ile Macaristan, yüzde 89,4 ile Finlandiya ve yüzde 89,2 ile İsveç’. Emekli ve hak sahibi sayısı en yüksek üçüncü ülke olan Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde yaşlılık aylığı alanların toplam emekli aylığı alanlara oranının en düşük olduğu üçüncü ülke. Bir diğer ifadeyle Türkiye’de yaşlılık aylığı alanlar dışındaki hak sahiplerinin oranı daha yüksek.

SGK verilerine göre Türkiye’de aktif/pasif sigortalılar

Avrupa’da ve Türkiye’de Emeklilerin Durumu başlıklı rapora göre; Türkiye’de emeklilerin toplam nüfus içindeki oranı 2009’dan bu yana artıyor. 2009’da Türkiye nüfusu 72,6 milyon, emekli ve hak sahibi sayısı ise 8,5 milyondu. Emeklilerin ve hak sahiplerinin toplam nüfustaki oranı yüzde 11,7’ydi. 2022’de Türkiye nüfusu 85,3 milyon ve emekli ve hak sahibi sayısı 13,1 milyon kişiye ulaştı. Türkiye nüfusu içinde emekli ve hak sahiplerinin oranı yüzde 15,4 oldu. 2023’te ise EYT düzenlemesi ile artan emekli sayısı sebebiyle emekli ve hak sahiplerinin Türkiye nüfusundaki oranı yüzde 17,8’e yükseldi. 2023 itibarıyla Türkiye nüfusu 85,3 milyon kişi iken emekli ve hak sahibi sayısı 15,3 milyon. 

Avrupa’da ve Türkiye’de emekli aylıkları

Türkiye, Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında en düşük ortalama emekli ve hak sahibi aylığına sahip ikinci ülke. Türkiye’den daha düşük emekli aylığına sahip ülke sayısı 2012’de dokuzdu. Bu sayı 2021’de bire düştü.  Türkiye’de ortalama emekli ve hak sahibi aylığı 237 avro. 2012’de 357 euroydu. Türkiye’nin euro cinsinden emekli aylığının 9 yılda yüzde 33,6 azaldı. Son 9 yılda Türkiye dışında emekli aylığı azalan tek ülke yüzde 1,8 ile Yunanistan. Şu an Avrupa ülkeleri içinde Türkiye’den daha düşük emekli aylığı veren tek ülke 224 euro ile Bulgaristan. Sırbistan (259 avro), Romanya (351 avro) ve Litvanya (364 avro) Türkiye’den sonra en düşük emekli aylığına sahip beş ülkenin içinde yer alıyor. En yüksek emekli aylığı veren ilk üç Avrupa ülkesi ise 2 bin 734 euro ile Lüksemburg, 2 bin 513 euro ile İzlanda ve 2 bin 448 euro ile Norveç. DİSK-AR'in raporundaki 2012-2021 karşılaştırması ise şöyle   2012 ortalama yaşlılık aylığı (euro)  2021 ortalama yaşlılık aylığı (euro) 2012-2021 artış oranı (Yüzde) Bulgaristan 135 238 76,6 Sırbistan 223 275 23,4 Türkiye 447 281 -37,2 Romanya 196 377 92,6 Hırvatistan 317 383 20,8 Slovakya 361 393 8,6 Litvanya 235 395 68 Macaristan 331 402 21,3 Letonya 270 425 57,4 Polonya 425 517 21,7 Estonya 314 555 76,6 Çekya 421 597 41,8 Slovenya 564 693 22,8 Portekiz 683 863 26,3 Malta 741 874 17,8 Danimarka 812 928 14,3 Kıbrıs 932 1.026 10,1 Yunanistan 994 1.035 4,1 Almanya 1.112 1.448 30,1 İspanya 1.152 1.477 28,2 Belçika 1.365  1.606 17,6 Finlandiya 1.314 1.640  24,6 İzlanda 822  1.646  100,3 İtalya 1.352  1.660  22,8 İsveç 1.656  1.771  6,9 Hollanda 1.647 1.923  16,8 Avusturya 1.629  1.988  22 İrlanda 2.073  2.049 -1,2 İsviçre 1.788 2.119 18,5 Norveç 2.334  2.194 -6 Lüksemburg 2.256 2.764  22,5 Raporun tamamını okumak için tıklayınız.