‘Bedavadan biraz fazla’: 72 taksitte termik santral satışıyla kaynak transferi 

47 yıldır faaliyette olan ve ekonomik olarak ömrünü tamamlamış Çayırhan Termik Santrali’nin kapatılma sürecinin başlatılarak, adil dönüşüme geçilmesi, emekçilerin yeni iş imkanlarıyla buluşturulması, ekonomik ve toplumsal risklerinin azaltılması gerekirken, yeni bir özelleştirme süreciyle kaynak transferi gerçekleştiriliyor…

Türkiye’de çevre ve yaşam alanları mücadelesi verenler, Türkiye’nin 2050 karbon nötr olma hedefiyle uyumlu olarak kömürlü termik santrallerden kademeli çıkış için tarih vermesini beklerken, AKP iktidarı özelleştirme yoluyla bu santrallerin daha uzun yıllar çalışmasının önünü açıyor. 

Geçtiğimiz günlerde Elektrik Üretim A.Ş.’ye (EÜAŞ) ait Çayırhan Termik Santrali’nin ve maden sahasının özelleştirme ihalesini 20 milyar TL'lik teklifle Akçadağ İnşaat Enerji Madencilik AŞ kazandı. Ankara Nallıhan’da bulunan Çayırhan Termik Santralı işçileri, yaşayacakları işten çıkarmalar ve hak kayıpları nedeniyle özelleştirmeye karşı çıkmış, işçiler maden sahası önünde aylar öncesinde eyleme başlamıştı.

Diğer yandan, Çayırhan Termik Santrali’nin değerini çok altında bir fiyata özelleştirilmesi kamuoyundan tepki toplamaya devam ediyor. 

Varlık satışı devir açısından bakıldığında epeyce asimetrik bir özelleştirme ihalesi olduğu söylenebilir. Zira, 4,5 milyar dolar olarak hesaplanan Çayırhan Termik Santrali ve maden sahaları, sadece 20 milyar TL’ye Akçadağ İnşaat Enerji Madencilik AŞ’ye satılarak özelleştirilmiş oldu.

CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, ihalenin ardından yaptığı paylaşımlarda santral ve madendeki mal ve taşınmazların değerinin 164 milyar TL olduğunu ifade etmişti. 

Yavuzyılmaz açıklamasında, “Adrese teslim Çayırhan Termik Santrali ve maden sahalarının özelleştirme ihalesi tamamlandı. Kazanan yine AK Parti bürokrasisi oldu. 164 milyar lira değerindeki varlıkların ihalesini Akçadağ Grup 20 milyar lira teklifle kazandı. Aradaki fark sekiz kat! Kamu zararı 144 milyar lira!” değerlendirmesinde bulundu. 

Yavuzyılmaz, ihalenin daha önce dizayn edilerek teklif tutarlarının danışıklı dövüşle belirlendiğini vurgulayarak, “Termik santralin yaklaşık değeri 1 milyar dolar, kömür sahalarının değeri ise yaklaşık 3.5 milyar dolar. Varlıkların toplam değeri 4,5 milyar dolar. Güncel kurla 164 milyar TL. Özelleştirme tutarı 20 milyar TL. Aradaki fark 144 milyar TL’lik bir kamu zararı. Üstelik ihaleyi kazanan şirket 20 milyar liralık tutarı da yüzde 20 peşin, 6 taksitle ödeyecek. Daha önce buna benzer yapılan özelleştirme ihalelerinin dolar üzerinden yapıldığını görüyorduk. Ancak bu kez AKP, bu ihaleyi TL ile yaptı. Şirket açısından TL üzerinden yapılan ihale daha uygun hale getirildi” ifadelerini kullandı. 

Burası Türkiye’de özel sektöre devredilen ilk termik santral olma özelliği taşıyor. 

1978 yılında faaliyete başlayan tesisin işletmesi 1996 yılında devletten alınarak Ciner Grubu’na ait Park Termik Elektrik Sanayi ve Ticaret A.Ş.’ye verildi. 30 Haziran 2020 tarihinde işletme yeniden devlete geçti. 15 yıllık süreyi kapsayan bu devrin süresi 29 Aralık 2010 tarihinde bitmesine rağmen ek protokollerle 31 Ağustos 2011 tarihine kadar uzatıldı.  

Maalesef Türkiye’nin kömürden çıkışı çok ama çok sancılı olacak. Türkiye’de kömür meselesi ekonomik olmaktan ziyade bir siyasi mesele olduğu için ideolojik olarak atılacak her adım hem tartışmaya yol açacak hem de bizi yürümemiz gereken iklim mücadelesi yolundan giderek uzaklaştıracak. Çayırhan Termik Santrali özelleştirmesine biraz da bu açıdan bakmamız gerekiyor.

Tesis, Park Termik Elektrik Sanayii ve Ticaret AŞ’ye devredildikten sonra, 30 Haziran 2020 tarihinde 20 yıllık işletme süresini tamamladı ve devri yeniden devlet eline geçti. Ancak, 12 Kasım 2021 tarihli Resmi Gazete'de yayımlan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile santralin arazileri ve maden sahaları bir bütün olarak tekrar özelleştirme programına alındı. 

47 yıldır faaliyette olan ve ekonomik olarak ömrünü tamamlamış bir termik santralin kapatılma sürecinin başlatılarak, adil dönüşüm sürecinin uygulanması, emekçilerin yeni iş imkanlarıyla buluşturulması, ekonomik ve toplumsal risklerinin azaltılması gerekirken, yeni bir özelleştirme süreciyle kaynak transferi gerçekleştiriliyor.

Burada yine çok ilginç bir ihale süreci ile karşı karşıyayız.

Dediğimiz gibi, ihale Çayırhan Termik Santrali’nin kömür sahasını, arsalarını, binalarını ve lojmanlarını kapsıyor. Maden sahalarının işletme hakkı 2060 yılına kadar devrediliyor. 

İhale şartnamesine göre ihaleyi kazanan Akçadağ İnşaat Enerji Madencilik A.Ş., ödemeyi vadeli bir şekilde yapabilecek. İhale bedelinin yüzde 20’sini peşin ödemesi kaydıyla 72 takside bölebilecek. Bu durumda enflasyon farkı alınacak. 

Yani biz araç geçiş garantili, yolcu garantili, hasta garantili ihaleler, işletmecilerin kamuya ödemelerinde ötelemeler, kredi borcunu refinanse etmeler çok duyduk da 72 taksitte termik santral alışverişi ilk kez oluyor.

Yine Deniz Yavuzyılmaz’a göre ihaleyi kazanan şirketin bir yılda elde edeceği kâr yaklaşık 120 milyon dolar. 35 yılda elde edeceği kâr enflasyonu hesaba katmadan 4 milyar 200 milyon doları bulacak. 

Şimdi bu bedavadan biraz fazla bir miktarla varlık satışı ve ihale yoluyla kaynak transferi değil de nedir?

İhaleyi alan Diyarbakırlı Akçadağ ailesine ait Akçadağ İnşaat Enerji Madencilik halen Çanakkale Çan, Muğla Yatağan, Bolu Aksa, Tekirdağ Malkara, Manisa Soma’da kamudan devraldığı madenlerin üst yapı işlerini yapıyor. Akçadağ, Soma maden sahasında da hafriyat işi yapıyor. Firmanın daha önce Soma’yı almak için girişimlerde bulunduğu da söylenenler arasında.

Şirketin internet sitesinde kısa bir tur yaptığınızda ihaleyi alan şirketin Türkiye Kömür İşletmeleri’nden, Oyak’tan, AKP’li belediyelerden işler alan bir firma olduğunu görebiliyorsunuz.  

Devlet imkanlarıyla sermaye transferi yoluyla zenginleştirilen Akçadağ’ın Kırgızistan’da altın madeni işletmeciliği yaptığı da sitede belirtiliyor. Yarın Türkiye’de kamuoyunda çok tartışmalı altın madeni projelerinde bu şirketin adını görürsek hiç şaşırmayalım…

Çayırhan Termik Santrali ihalesindeki bedelin düşüklüğü sebebiyle ihaleye iptal kararı gelir mi göreceğiz. İşçilerin, emekçilerin aylardır sürdürdüğü eylemlere ve itirazlara kulak tıkadılar, ancak bu çok güçlü bir toplumsal muhalefetle mümkün olabilir. 

Dolayısıyla maalesef Türkiye’nin kömürden çıkışı çok ama çok sancılı olacak. Türkiye’de kömür meselesi ekonomik olmaktan ziyade bir siyasi mesele olduğu için ideolojik olarak atılacak her adım hem tartışmaya yol açacak hem de bizi yürümemiz gereken iklim mücadelesi yolundan giderek uzaklaştıracak. Çayırhan Termik Santrali özelleştirmesine biraz da bu açıdan bakmamız gerekiyor.